Jerzy Kawalerowicz (ur. 19 stycznia 1922 w Gwoźdźcu koło Kołomyi, zm. 27 grudnia 2007 w Warszawie) – polski reżyser i scenarzysta ormiańskiego pochodzenia, poseł na Sejm PRL (1985–1989).

Młodość

Urodził się i wychował na południowych kresach Rzeczypospolitej (obecnie tereny Ukrainy). Był synem kierownika urzędu pocztowego, który pracował też jako zarządca majątku ziemskiego. Według tradycji rodzinnej ojciec jego był z pochodzenia Ormianinem i kilka pokoleń wcześniej nazwisko rodziny brzmiało Kavalarian.

Po wojnie w latach 1946–1949 Jerzy Kawalerowicz studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie i Instytucie Filmowym.

Karierę filmową zaczynał jako asystent reżysera przy filmie Wandy Jakubowskiej Ostatni etap (1948).

Przedstawiciel polskiej szkoły filmowej

Stworzył szereg filmów, które wywołały rozgłos na całym świecie. Swoimi filmami współtworzył zjawisko określane jako polska szkoła filmowa. Otrzymał za nie najważniejsze nagrody filmowe – m.in. Nagrodę Specjalną na Festiwalu Filmowym w Cannes za Matkę Joannę od Aniołów w 1961, Srebrnego Niedźwiedzia na MFF w Berlinie za "Śmierć prezydenta" i nominację do Oscara.

Kierownik artystyczny "Kadru"

Od 1955 kierował Zespołem Filmowym "Kadr" (obecnie Studio Filmowe Kadr). Jako kierownik artystyczny tego zespołu realizatorów filmowych, wyprodukował około stu filmów najwybitniejszych polskich reżyserów:

• Andrzeja Munka,
• Andrzeja Wajdy (m.in. Popiół i diament),
• Jerzego Antczaka (m.in. Noce i dnie),
• Kazimierza Kutza (m.in. Nikt nie woła),
• Janusza Morgensterna (m.in. Do widzenia do jutra),
• Tadeusza Konwickiego (m.in. Ostatni dzień lata, reż. razem z Janem Łomnickim),
• Juliusza Machulskiego (m.in. Vabank).

Pierwszy prezes SFP

Był współzałożycielem i pierwszym prezesem Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Funkcję tę sprawował przez wiele kadencji, w trudnych dla kinematografii latach konfliktów z ówczesną komunistyczną administracją Polski.

Wykładowca i działacz społeczny

Od 1980 był wykładowcą PWSFTViT. W latach 1954–1990 był członkiem PZPR, w latach 1985–1989 sprawował mandat posła na Sejm PRL IX kadencji, w latach 1981–1983 członek Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. Został uhonorowany doktoratem honoris causa Uniwersytetu Sorbona II w Paryżu w 1998 i PWSFTViT w Łodzi w 2001.

Ostatnie tygodnie życia, śmierć i pogrzeb

Cztery tygodnie przed śmiercią doznał wylewu, zapadł w śpiączkę. Zmarł, nie odzyskując przytomności, w wieku 85 lat.

7 stycznia 2008 w Alei Zasłużonych Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie została złożona urna z prochami Jerzego Kawalerowicza. W ostatniej drodze artyście towarzyszyła rodzina, przyjaciele, współpracownicy oraz liczni wielbiciele talentu reżysera. Od 21 maja 2010 imię reżysera zyskała jedna z par pociągów interREGIO kursujących między Warszawą i Łodzią.

Filmografia

Reżyser filmów

• Gromada (1951) - scenariusz i reżyseria
• Celuloza (1953–1954) - scenariusz i reżyseria
• Pod gwiazdą frygijską (1954) - scenariusz i reżyseria
• Cień (1956) - reżyseria
• Prawdziwy koniec wielkiej wojny (1957) - scenariusz i reżyseria
• Pociąg (1959) - scenariusz i reżyseria
• Matka Joanna od Aniołów (1960) - scenariusz i reżyseria
• Faraon (1966) - scenariusz i reżyseria
• Gra (1968) - scenariusz i reżyseria
• Magdalena (tytuł oryginalny: Maddalena, 1971) - scenariusz i reżyseria
• Śmierć prezydenta (1977) - scenariusz i reżyseria
• Spotkanie na Atlantyku (1980) - scenariusz i reżyseria
• Austeria (1983) - scenariusz i reżyseria
• Jeniec Europy (1989) - scenariusz i reżyseria
• Dzieci Bronsteina (tytuł oryginalny: Bronsteins Kinder, 1990) - scenariusz i reżyseria
• Za co? (1995) - scenariusz i reżyseria
• Quo vadis (2001) - scenariusz i reżyseria

Reżyser seriali

• Quo vadis (2002) - scenariusz i reżyseria

Odznaczenia i wyróżnienia

• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (postanowieniem prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego z 15 stycznia 1997)
• doktorat honoris causa PWSFTviT w Łodzi) (2000)
• Złoty Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2005).

Życie prywatne

Z małżeństwa z Lucyną Winnicką miał dwoje dzieci, córkę Agatę i syna Piotra.