Mikołaj Chopin, właśc. Nicolas Chopin (ur. 15 kwietnia 1771 w Marainville-sur-Madon zm. 3 maja 1844 w Warszawie) – polski nauczyciel języka francuskiego i guwerner pochodzenia francuskiego, ojciec polskiego pianisty, pedagoga i kompozytora Fryderyka Chopina (1810-1849), syn kołodzieja i syndyka François Chopina i jego pierwszej żony Marguerite.

Mikołaj urodził się we wsi Marainville-sur-Madon, w departamencie Wogezy, w prowincji Lotaryngia, we Francji, w rodzinie winogradników i kołodziejów. Chłopiec zwrócił na siebie uwagę administratora posiadłości (należącej do Polaka – Michała Jana Paca), w której mieszkał wraz z rodziną. Był nim, również Polak, Adam Weydlich.

Gdy w 1787 wracał do Polski zabrał ze sobą Mikołaja i zatrudnił, szesnastoletniego wtedy chłopca, w założonej przez siebie fabryce tytoniu w Warszawie. Przez następne kilka lat pracował, jako urzędnik i buchalter. Po trzech latach mimo nadarzającej się okazji nie odwiedził rodzinnego kraju, z którym nie utrzymywał kontaktów już do końca życia. W związku z wybuchem Rewolucji francuskiej w 1789 i obawą o powołanie do wojska nie udał się do Strasburga w celu uregulowania interesów Paca, o co został poproszony.

W 1792 nastąpił II rozbiór Polski, przez co fabryka Weydlicha została zamknięta. W związku z małą nadzieją na znalezienie pracy w stolicy Mikołaj rozważał powrót do Francji. Plany zostały przerwane przez chorobę, która ustąpiła niedługo przed wybuchem Insurekcji kościuszkowskiej w 1794. Wtedy wstąpił do warszawskiej milicji miejskiej gdzie doszedł do stopnia porucznika. Po roku walk został ranny, co zbiegło się z upadkiem powstania.

Pozostając znów bez zajęcia w niedługim czasie został zatrudniony w Czerniewie, jako guwerner u rodziny Łączyńskich (jedna z córek, Maria, zostawszy później żoną Anastazego Walewskiego zasłynęła, jako kochanka Napoleona Bonaparte). Spędził u nich około sześciu lat mając dość duże szczęście, gdyż środkowa i wschodnia Europa była zalewana falą uciekinierów z obszarów objętych rewolucją, a bardzo wielu z nich utrzymywało się właśnie w sposób podobny do Mikołaja. Na ziemiach polskich nawet średnio zamożna szlachta posiadała w swoim domu francuskiego arystokratę, co należało do ówczesnej mody. Mikołaj nie należał do ludzi „dobrze urodzonych”, więc jego pozycja świadczy o wysokim wykształceniu i obyciu, jakie zdołał sobie przyswoić przez siedem lat w obcym kraju.

Następnych kilka lat Mikołaj spędził w Żelazowej Woli u rodziny Skarbków (krewnych Łączyńskich) gdzie uczył i opiekował się czwórką dzieci. W 1806 ożenił się z ubogą krewną Skarbków, mieszkającą i prowadzącą u nich dom, Teklą Justyną Krzyżanowską (córką Jakuba i Antoniny z Kołomińskich pochodzących ze wsi Długie). Chopina i Krzyżanowską łączyła wspólna pasja – muzyka. Justyna grała na fortepianie i śpiewała, zaś Mikołaj grywał na flecie i skrzypcach. Justyna wzmiankowana była w orszaku ślubnym Konstancji von Bruchentahl, wychodzącej za mąż za Jana Skarbka, a jej brat był ojcem Włodzimierza Krzyżanowskiego, bohatera amerykańskiej wojny secesyjnej).

Po roku małżeństwa urodziła im się pierwsza córka – Ludwika. Wtedy też przenieśli się do większego domu – dworskiej oficyny. 1 marca 1810 urodziło się drugie dziecko, jedyny syn, Fryderyk Chopin. Jego ojcem chrzestnym był Fryderyk Skarbek, którego nauczycielem był Mikołaj. Około połowy tego samego roku Mikołaj i Tekla wraz z dziećmi przenieśli się do Warszawy do Pałacu Saskiego, w którym mieściło się Liceum Warszawskie, a w którym Mikołaj miał uczyć języka francuskiego.

Skarbek popadł w długi i uciekając z Księstwa Warszawskiego zostawił żonę z czwórką dzieci. Biorąc pod uwagę to, że ich wiek nie wymagał już opieki guwernera było pewne, iż żona Skarbka nie będzie mogła utrzymać Chopinów. Prawdopodobnie Mikołaj myślał o przeprowadzce do stolicy jeszcze przed urodzeniem się syna.

W Warszawie dnia 9 lipca 1811 urodziło się trzecie dziecko Chopinów – Izabela, a w 1812 czwarte – córka Emilia. Aby zrównoważyć rosnące wydatki na rodzinę Mikołaj oprócz pracy w liceum był nauczycielem języka francuskiego w Szkole Aplikacyjnej i w Szkole Artylerii i Inżynierów. Po urodzinach czwartego dziecka Chopin awansował w liceum i objął wykłady w wyższych klasach.