Adam Urbanek (ur. 15 kwietnia 1928 w Krośnie, zm. 3 czerwca 2014 w Warszawie) – polski biolog ewolucyjny, paleontolog, paleozoolog. Honorowy Przewodniczący Komitetu "Człowiek i Środowisko" Polskiej Akademii Nauk.

Przed śmiercią pracował w Instytucie Paleobiologii PAN, był członkiem Komitetu Biologii Ewolucyjnej i Teoretycznej PAN.

Członek korenspondencyjny PAN od 1973, członek rzeczywisty – od 1983; członek Prezydium PAN w latach 1975-1989, 1993-1998, sekretarz Wydziału II – Nauk Biologicznych PAN w latach 1975-1986, wiceprezes PAN w latach 1987-1989. Profesor zwyczajny, dr nauk geologicznych, członek zagraniczny Rosyjskiej Akademii Nauk.

Członek Rady Naukowej Muzeum i Instytutu Zoologii PAN, przewodniczący w latach 1990-2002. Był przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Paleobiologii im. Romana Kozłowskiego PAN oraz zastępcą przewodniczącego Rady Upowszechniania Nauki przy Prezydium PAN.

Członek Międzynarodowego Stowarzyszenia Paleontologicznego (IPA), przewodniczący Grupy Badań nad Graptolitami w latach 1975-1978; członek Międzynarodowej Unii Nauk Biologicznych (IUBS), członek Komitetu Wykonawczego w latach 1988-1991. Członek zwyczajny Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Wydział IV Nauk Biologicznych.

Członek Rady Fundacji "Natura optima dux", której nadrzędnym celem jest utworzenie Muzeum Historii Naturalnej w mieście Stołecznym Warszawa.

Członek redakcji czasopisma "Paleontological Journal"

Dorobek

Wyniki uzyskane przez prof. Urbanka w jego badaniach nad sylurskimi graptolitami doprowadziły do przeobrażenia poglądów na cały organiczny świat syluru i jego biochronologię. Mają ogromne znaczenie nie tylko dla paleontologii i geologii, ale także dla biologii ewolucyjnej.

Nagrody i wyróżnienia

• 1976 – Nagroda państwowa indywidualna I stopnia
• Medal PAN im. Mikołaja Kopernika
• 1997 – Nagroda Prezesa Rady Ministrów za serię monografii zawierających wyniki badań nad sylurskimi graptolitami
• 2002 – Medal Uniwersytetu Warszawskiego (jako pracownik Wydziału Geologii)
• 2002 – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski

Działalność społeczna

Współsygnatariusz Listu otwartego naukowców polskich do Premiera RP Jarosława Kaczyńskiego w związku z obroną nauczania teorii ewolucji.

Członek Komitetu Honorowego Polskiego Stowarzyszenia Racjonalistów.

W latach 1981-1982 był prezesem Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika.

Książki

• Kuźnicki L., Urbanek A. 1967-1970. Zasady nauki o ewolucji. T. 1-2. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa
• Urbanek, A. 2007. Jedno istnieje tylko zwierzę... Myśli przewodnie biologii porównawczej. Muzeum i Instytut Zoologii, Polska Akademia Nauk. xii + 260 str.