Charles Aznavour, właściwie Szahnur Waghinak Aznawurian (orm. Շահնուր Վաղինակ Ազնավուրյան; ur. 22 maja 1924w Paryżu, zm. 1 października 2018 w Mouriès) – francuski kompozytor i piosenkarz ormiańskiego pochodzenia, aktor filmowy.

Charles Aznavour – niewysokiego wzrostu, obdarzony charakterystycznym głosem stał się w II poł. XX wieku jedną z najbardziej rozpoznawalnych postaci światowej muzyki rozrywkowej. Skomponował około 1000 piosenek (w tym ok. 150 do tekstów po angielsku, 100 po włosku, 70 po hiszpańsku i 50 po niemiecku). Sprzedał ponad 200 milionów płyt na całym świecie.

Wystąpił w ponad 60 filmach.

Aznavour bywał nazywany często francuskim Frankiem Sinatrą. Tematem jego piosenek była na ogół miłość. Artysta mówił i śpiewał w wielu językach: po francusku, angielsku, włosku, neapolitańsku, hiszpańsku, niemiecku, rosyjsku, portugalsku i po ormiańsku. W tym ostatnim języku nagrał XVIII-wieczną pieśń poety Sayat-Nova. Z kolei piosenka Que C’est Triste Venise(Jakże smutna jest Wenecja) została przez niego zaśpiewana w rekordowej liczbie wersji: włoskiej (Com'è Triste Venezia), hiszpańskiej (Venecia Sin Ti), angielskiej (How Sad Venice Can Be) i niemieckiej (Venedig im Grau).

Spis treści

Życiorys

Dzieciństwo

Urodził się w Paryżu jako syn ormiańskich emigrantów: Mikajela Aznawuriana i Knar Baghdasarian. Jego ojciec urodził się w Achalciche w Gruzji, a matka pochodziła z kupieckiej rodziny z Turcji. Oboje rodzice zatrzymali się tymczasowo we Francji w drodze do USA. Musieli czekać na wizę wjazdową, gdy na świat przyszedł ich syn. To rodzice byli pierwszymi, którzy odkryli u swego dziecka talent muzyczny i bardzo wcześnie wprowadzili je w świat teatru.

Mały Szahnur zaczął występować już w wieku 9 lat, śpiewając w duecie ze starszą siostrą Aïdą w restauracji ormiańskiej, prowadzonej przez ojca. Wtedy też zaczął używać pseudonimu, pod którym będzie go znał cały świat – Charles Aznavour. W latach 30. XX w. występował na francuskiej prowincji, grając w lokalnych teatrach. Wystąpił też w kilku filmach.

Kariera artystyczna Lata 40. i 50.

Już w wieku młodzieńczym Aznavour zaczął komponować piosenki i śpiewać je w duecie z Pierre’em Roche’em. Przełom w jego karierze artystycznej nastąpił, gdy obu usłyszała Édith Piaf i zaprosiła w 1946 na swoje tournée po Francji, a następnie po USA. W 1952 Aznavour powrócił z amerykańskiego tournée do Francji sam, gdyż jego partner pozostał w Kanadzie z nowo poślubioną żoną. Aznavour wznowił współpracę z Édith Piaf. Sukces artystyczny nie przyszedł od razu. Krytykom nie podobał się głos Aznavoura, jego niski wzrost (161 cm) i sposób bycia na scenie. Jednak jego piosenki podobały się coraz bardziej publiczności i w II poł. lat 50. Aznavour już liczył się na muzycznej scenie Francji. Miał wówczas w repertuarze ok. 30 piosenek, a wśród nich takie przeboje jak:Sur ma vie, Parce que czy Après l’amour.

1957 był rokiem wielkiego triumfu Aznavoura, który dał serie koncertowe w paryskich salach: Alhambrze, a następnie w Olympii. Zdążył jeszcze odbyć międzynarodowe tournée, również z sukcesem. W 1958 wystąpił w filmie Jean-Pierre’a Mocky’ego Les dragueurs, a później w filmie Georges’a Frange’a La tête contre les murs (za który otrzymał nagrodę w kategorii: Najlepszy Aktor Roku).

Lata 60.

W latach 60. Aznavour ugruntował już swoją popularność w Europie i na świecie. Na początku dekady wystąpił w prestiżowej nowojorskiej Carnegie Hall, a następnie odbył długie międzynarodowe tournée po Turcji, Libanie, Grecji, Afryce i ZSRR, gdzie miał okazję odwiedzić ojczyznę przodków i jej stolicę Erywań; zaśpiewał tam przebój La mamma.

Kiedy Aznavour ostatecznie powrócił do Francji w 1965, dał niezapomniany koncert One Man Show w Olympii; w ciągu 12 tygodni przy pełnej widowni wykonywał 30 piosenek. Latem tego samego roku wystąpił w filmie Pierre’a Granier-Deferre’a, Paris au mois d’août, a pod koniec roku w musicalu Monsieur Carnaval. La bohême, piosenka z tego musicalu stała się najbardziej znanym przebojem w całej jego karierze. Jego piosenka La Mamma w 1966 została sprzedana we Francji w liczbie ponad 1 mln egzemplarzy. W tym samym roku piosenkarz odbył tournée po Kanadzie i Antylach Francuskich. Koniec lat 60. to ponowne udane występy w paryskiej Olympii. W 1969 Aznavour otrzymał nagrodę przyznaną mu przez Association of American Songwriters and Composers oraz medal La Médaille Vermeil w Paryżu za piosenkę Hier encore.

Lata 70.

Rok 1970 rozpoczął się od koncertów w USA, w tym na Broadwayu. Na początku 1971 Aznavour powrócił do Paryża dając koncert w Olympii. Kilka miesięcy później we Włoszech dostał nagrodę Złotego Lwa na Festiwalu Filmowym w Wenecji za włoską wersję piosenki Mourir d’aimer.

Jego repertuar stał się bardziej zróżnicowany; artysta zainteresował się tematyką społeczną i obyczajową: Le temps des loups (o przemocy w miastach), wspomniana Mourir d’aimer (o Faits divers) czy Comme ils disent (o homoseksualizmie). Zaczął też pisać pamiętniki (wydane w USA jako Aznavour par Aznavour).

Początek i koniec 1972 to występy w Olympii, sukces piosenki Les plaisirs démodés, która osiągnęła szczyty list przebojów oraz operetka Douchka, napisana wspólnie ze szwagrem, kompozytorem Georges’em Garvarentzem.

W 1974 Aznavour odniósł wielki sukces w Wielkiej Brytanii, kiedy jego piosenka She osiągnęła pierwsze miejsce na liście przebojów i status platynowej płyty; jakby na przekór, we Francji sprzedawała się słabo.

W 1975 Aznavour napisał balladę Ils sont tombés w 60. rocznicę ludobójstwa Ormian w 1915. Później wystąpił w filmie Claude’a Chabrola Folies Bourgeoises. Jego popularność osiągnęła szczyt – po jego piosenki zaczęli sięgnęli inni: Ray Charles (La Mamma), Fred Astaire (własna wersja Les plaisirs démodés w 1976) i Bing Crosby Hier encore w 1977, tuż przed śmiercią. Pod koniec dekady Aznavour wystąpił w filmie Volkera Schloendorffa Blaszany bębenek, nagrodzonym Złotą Palmą na Festiwalu Filmowym w Cannes w 1979).

Lata 80.

W 1983 piosenkarz zerwał współpracę z wytwórnią Barclay. Dwa lata później podpisał kontrakt z wytwórnią Trema, która obiecała wznowić jego wczesne albumy. W 1986 Aznavour po raz pierwszy napisał scenariusz filmowy – do filmu Paula Boujenaha Yiddish Connection; w filmie tym zagrał zresztą jedną z głównych ról.

W 1984 był gwiazdą Międzynarodowego Festiwalu Piosenki w Sopocie.

1987 to rok tournée po USA wspólnie z amerykańską piosenkarką Pią Zadorą, a następnie występ w paryskim Palais des Congrès oraz tournée po Francji pod koniec roku.

W 1988 Aznavour ponownie wystąpił w Palais des Congrès w Paryżu.

Po tragicznym trzęsieniu ziemi w Armenii w 1988 Aznavour pomagał ojczyźnie swoich rodziców poprzez akcję charytatywną Aznavour for Armenia. Razem z Georges’em Garvarentz’em napisał piosenkę Pour toi Arménie (Dla ciebie, Armenio), która została wykonana przez grupę francuskich artystów i utrzymywała się na liście przebojów przez 18 tygodni. Sprzedana została w ilości ponad 1 mln egzemplarzy. Charles Aznavour doczekał się placu własnego imienia w centrum Erywania, a także pomnika w mieście Giumri, które odnotowało największą liczbę ofiar we wspomnianym trzęsieniu ziemi.

Lata 90.

W 1995 Aznavour został mianowany Ambasadorem i Stałym Przedstawicielem Armenii przy UNESCO. Artysta jest również członkiem organizacji charytatywnej Armenia Fund, która od 1992 roku przekazała ponad 150 milionów dolarów na pomoc humanitarną i rozwój infrastruktury w Armenii.

12 lipca 1997 Aznavour świętował 50. rocznicę swojej obecności w show-businessie na Montreux Festival w Szwajcarii.

15 września 1997 Aznavour został odznaczony przez prezydenta Francji Jacques’a Chiraca orderem Legii Honorowej.

Lata 2000.

We wrześniu 2003 Aznavour opublikował kolejne swoje pamiętniki – Le temps des avants (wyd. Flammarion) W 2004 za działalność humanitarną Aznavour otrzymał tytuł “Narodowego Bohatera” Armenii (najwyższe odznaczenie państwowe tego kraju).

Jesienią 2006 artysta rozpoczął swe pożegnalne światowe tournée, występując najpierw w USA i Kanadzie, zbierając pozytywne recenzje.

We wrześniu 2006 Aznavour wziął udział w wielkim koncercie w Erywaniu. Wśród audytorium znajdowali się: były prezydent Armenii Robert Koczarian oraz prezydent Francji Jacques Chirac, składający właśnie oficjalną wizytę w tym kraju. Następnie, już we Francji, Aznavour zainaugurował sezon kulturalny Arménie mon amie.

W tym samym 2006 82-letni artysta udał się w podróż na Kubę, gdzie razem z miejscowym muzykiem Chucho Valdésem, nagrał swój nowy album Colore Ma Vie, zaprezentowany na koncercie artysty w Moskwie w kwietniu 2007.

Rok 2007 Aznavour rozpoczął koncertami w Japonii i Azji, a w lipcu 2007 wziął udział w Vieilles Charrues Festival. Druga połowa 2007 to występy artysty w Paryżu, gdzie dał ponad 20 przedstawień w Palais des Congrès; następnie udał się na tournée po Belgii, Holandii i po Francji. Artysta cały czas twierdził, że zakończy to pożegnalne tournée, jeżeli czas mu pozwoli, w 2010 roku. Podczas koncertów śpiewał, podobnie jak i wcześniej, w kilku językach – głównie po francusku i angielsku, ale także po włosku i hiszpańsku.

Rok 2007 przyniósł też kolejny jego album Forever Cool (Capitol/EMI), na którym m.in. śpiewał w duecie z głosem Deana Martina znany przebój tego ostatniego Everybody Loves Somebody Sometimes.

18 stycznia 2008 Aznavour uczestniczył gościnnie we francuskim reality show Star Academy, gdzie zaśpiewał swój przebój Emmenez-Moi z Jérémy Chapronem.

Od lutego 2008 roku pełnił funkcje ambasadora Armenii w Szwajcarii, co zaproponowano mu w związku z jego zasługami dla ojczyzny.

Również w lutym 2008 Aznavour odbył tournée po Portugalii, a na wiosnę udał się w długą trasę koncertową po Ameryce Południowej (Argentyna, Brazylia, Chile i Urugwaj). Latem występował w Quebecu, a jesienią znów powrócił do Ameryki Południowej.

Tak więc cały niemal rok 2008 przebiegł pod znakiem tournée artysty po Ameryce Południowej. 5 lipca 2008 Aznavour został odznaczony Orderem Kanady po czym następnego dnia dał koncert na słynnym Polu Bitwy o Quebec w ramach uroczystości 400-lecia założenia miasta Québec.

26 grudnia 2008 prezydent Armenii Serż Sarkisjan podpisał dekret o nadaniu ormiańskiego obywatelstwa Aznavourowi w uznaniu m.in. jego zasług dla narodu ormiańskiego.

W styczniu 2010 Aznavour oraz senegalski piosenkarz Youssou N’Dour, razem z ponad czterdziestoma gwiazdami francuskiej estrady nagrali video „1 geste pour Haïti chérie” w geście pomocy dla ofiar katastrofalnego trzęsienia ziemi na Haiti.

Współpraca z innymi artystami

Długa jest lista artystów, którzy nagrywali piosenki Aznavoura bądź współpracowali z nim: Fred Astaire, Andrea Bocelli, Bing Crosby, Ray Charles, Bob Dylan, Liza Minnelli, Josh Groban, Shirley Bassey, José Carreras, Laura Pausini, Nana Mouskourii Julio Iglesias. Również legenda francuskiej piosenki Mireille Mathieu wiele razy występowała i nagrywała z Aznavourem.

W 1974 Jack Jones nagrał cały album z kompozycjami Aznavoura, zatytułowany Write Me a Love Song, Charlie, wznowiony na CD w 2006.

Aznavour i słynny włoski tenor Luciano Pavarotti zaśpiewali razem słynną arię Charles’a Gounoda Ave Maria.

Elvis Costello nagrał piosenkę She dla filmu Notting Hill.

Także jeden z największych przyjaciół i współpracowników Aznavoura, legendarny hiszpański tenor Plácido Domingo, często wykonywał jego utwory (studyjny program Les bateaux sont partis z 1985 roku, kilkakrotne wykonanie Ave Maria w 1994).

W 1994 Aznavour wystąpił razem z Domingo oraz norweską sopranistką i piosenkarką Sissel Kyrkjebø w trzecim koncercie Dominga Christmas in Vienna. Wszyscy troje wykonywali w nim kolędy, składanki, duety, a sam koncert był transmitowany na cały świat; ukazał się też na CD.

Również album Aznavoura Duos, wydany w grudniu 2008, jest owocem jego współpracy z zaprzyjaźnionymi artystami i przyjaciółmi, m.in.: Céline Dion, Laurą Pausini, Lizą Minnelli, Naną Mouskouri, Carole King, Deanem Martinem, Paulem Anką, Joshem Grobanem, Bryanem Ferry’m, Eltonem Johnem, Plácido Domingo, którzy w duecie z nim wykonywali jego największe przeboje lub których głos wykorzystano przy aranżowaniu duetów.

Życie prywatne

W 1946 Aznavour ożenił się z przyjaciółką Micheline, która w następnym roku urodziła ich pierwsze dziecko, córkę Sédę. W 1952 Micheline urodziła syna, Charles’a.

W 1956 Aznavour ożenił się po raz drugi – z Evelyne Plessis i w tym samym roku urodził się ich syn Patrick.

W 1968 Aznavour ożenił się po raz trzeci – ze Szwedką Ullą Thorsell w Las Vegas. Ślub wzięli w kościele ormiańskim. W 1969 urodziła się córka Katia, w 1971 – syn Misha, a w 1977 – syn Nicolas.

Mieszkał w Saint-Sulpice niedaleko Lozanny w Szwajcarii, a w miesiącach letnich – w Mouriès w Prowansji.

Dyskografia

Dyskografia francuska

albumy studyjne

• 1960 Je m’voyais déjà (EMI)
• 1961 Il faut savoir (EMI)
• 1963 La mamma (EMI)
• 1963 Qui? (EMI)
• 1964 Hier encore (EMI)
• 1965 Aznavour 65 (EMI)
• 1966 De t’avoir aimée (EMI)
• 1966 La Bohème (EMI)
• 1967 Entre deux rêves (EMI)
• 1971 Idiote je t’aime (EMI)
• 1978 Je n’ai pas vu le temps passer (EMI)
• 1992 Aznavour 92 (Tréma)
• 1994 Toi et moi (Dom)
• 1997 Plus bleu... (EMI)
• 1998 Jazznavour (EMI)
• 2000 Aznavour 2000 (EMI)
• 2003 Je voyage (EMI)
• 2005 Insolitement vôtre (Capitol/EMI)
• 2007 Colore ma vie (EMI/Odeon)
• 2008 Duos (Capitol/EMI)
• 2009 Charles Aznavour and The Clayton Hamilton Jazz Orchestra (Capitol/EMI)
• 2011 Toujours (EMI)

Dyskografia polska

• S-221 Tonpress piosenki I will warm your heart, Deux guitares (1978)
• S-222 Tonpress piosenki Take me along, Pretty shitty days (1978)