Franciszek Dąbrowski ps. Kuba (ur. 17 kwietnia 1904 w Budapeszcie, zm. 24 kwietnia 1962 w Krakowie) – komandor porucznik Marynarki Wojennej, w czasie wojny obronnej Polski w 1939 zastępca komendanta, a według niektórych źródeł przez większość czasu także faktyczny dowódca obrony Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte.

Biografia

Początek kariery wojskowej

Franciszek Dąbrowski, syn szlachcica (herbu Jelita) generała Romualda Dąbrowskiego i Elżbiety (Elizabeth) z Broulików, służbę wojskową rozpoczął w listopadzie 1918 roku w szkole podchorążych w Krakowie. W następnym roku szkołę przemianowano w Korpus Kadetów Nr 1 we Lwowie. W latach 1921-1923 był słuchaczem Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie. Po ukończeniu szkoły i awansie na podporucznika przydzielony został do 3 Pułku Strzelców Podhalańskich w Bielsku. Następnie pełnił służbę w Batalionie Szkolnym Podchorążych Piechoty w Biedrusku i – od 1932 roku – 29 Pułku Strzelców Kaniowskich w Kaliszu.

Westerplatte

Z początkiem grudnia 1937 r. został przeniesiony z Kalisza do Gdańska, formalnie do Wydziału Wojskowego Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku, w rzeczywistości – na stanowisko zastępcy komendanta – dowódcy Oddziału Wartowniczego Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Do najważniejszych obowiązków kpt. Dąbrowskiego, specjalisty od broni maszynowej, należało szkolenie żołnierzy składnicy z zakresu ochrony obiektów na zamkniętym terenie placówki. Poza tym przeprowadzał odprawy z dowódcami wart, zaznajamiał patrole i roty oficerskie z obiektami oraz rejonami obserwacji i podsłuchu. Dowódcą oddziału wartowniczego i zastępcą komendanta Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte był od grudnia 1937 do 7 września 1939. WST broniła się do 7 września 1939, kiedy to mjr Sucharski ostatecznie zdecydował poddać placówkę.

Niewola i pierwsze lata po wojnie

Okres niewoli spędził w obozach jenieckich w Klein Dexen (Stablack, dziś Dołgorukowo) na terenie Prus Wschodnich, w murowanych koszarach w Prabutach, w oflagu XVIII A w Lienzu w Tyrolu na terenie Austrii oraz w wielkim obozie jeńców polskich – Oflagu II C Woldenberg (Dobiegniew). Pobyt w niewoli Dąbrowskiego przyczynił się jednak do szybko postępującej gruźlicy, pomimo że z uwagi na karierę ojca w cesarskim wojsku był lepiej traktowany przez lekarzy obozowych.

Po wyzwoleniu zgłosił chęć dalszej służby wojskowej. Z dniem 10 sierpnia 1945 roku został awansowany na stopień majora (kmdr ppor.) i jeszcze w tym samym miesiącu otrzymał przydział na szefa sztabu Samodzielnego Batalionu Morskiego. Batalion ten w 1946 został przeformowany na Kadrę Marynarki Wojennej, a jego dowódcą został Dąbrowski, awansowany jednocześnie do stopnia komandora porucznika. Awansowano go, pomimo że znany był z braku aktywnego zaangażowania politycznego i jednocześnie negatywnego stosunku do władz. Dobrze oceniano jednak jego walory dowódcze i organizacyjne. Dla zabezpieczenia przebiegu wyborów na Pomorzu Gdańskim sformowano grupy ochronno-propagandowe. Komendantem ośrodka wyszkolenia tych grup mianowano 1 stycznia 1947 Dąbrowskiego. Funkcję tę pełnił do 1949 roku, kiedy to został szefem Biura Dowódcy Marynarki Wojennej w Gdyni. Członek PPR, później PZPR po połączeniu z PPS, wyrzucony z partii po kilku latach jako „sanacyjny oficer”.

Lata stalinizmu

W 1950 Dąbrowski został uznany za inwalidę wojennego i zwolniony z powszechnego obowiązku służby wojskowej; nie miał jednak wypracowanej emerytury wojskowej. Od tego momentu rozpoczął się najtrudniejszy okres w życiu Dąbrowskiego. Z Ustki musiał przenieść się wraz z rodziną do Krakowa. Nie miał pracy i żadnej możliwości kontynuowania niezbędnego leczenia sanatoryjnego. Po wielu staraniach o mieszkanie, otrzymał pojedynczy pokój bez sanitariatu. Aby utrzymać rodzinę podjął pracę jako kasjer w KMPiK, szył chałupniczo pantofle. Na początku lat 50., na fali stalinowskich czystek został usunięty z partii i pozbawiony pracy.

Zebranie tej redakcji, poświęcone zdrowym odruchom czujności rewolucyjnej, zgromadziło kilkaset osób. Prowadziła je, pełniąca funkcję sekretarza, towarzyszka Wiśniewska. Towarzyszka Wiśniewska była za swego poprzedniego życia sprzątaczką w jakiejś chrzanowskiej fabryce (…). Miała polecenie oczyścić organizację partyjną i zabrała się do tego z pełną gorliwością (…). W pewnej chwili zza stołu prezydialnego padło nazwisko „Dąbrowski” (…). Aby sprawę uściślić, towarzyszka Wiśniewska, wstrzymując oddech, dodała, akcentując każdą literę: „Przedwojenny oficer”. Wstał z miejsca szczupły, wymizerowany mężczyzna i zaczął mówić, a raczej opowiadać swój życiorys (…). Kiedy kapitan Dąbrowski wydukał już swój życiorys, królująca za stołem prezydialnym towarzyszka Wiśniewska ze zgrozą spojrzała na salę i tak, mniej więcej, podsumowała to, co usłyszała: „A więc mamy w naszych szeregach przedwojennego oficera Polski sanacyjnej, czyli wroga. Udział w wojnie nie tłumaczy kapitana Dąbrowskiego. Sprawa jest jasna. Kto z obecnych jest za usunięciem kapitana Dąbrowskiego z partii?”
 

Odwołanie Dąbrowskiego zostało oczywiście odrzucone. Zrozumiałem więc – wyrok na Dąbrowskim został wykonany. Okazało się, że się myliłem. Była to bowiem połowa wyroku (…). Zjechała do Krakowa komisja, by do końca oczyścić wydawnictwo z wrogich elementów. Komisja – kierowała nią niejaka Nowicka – uznała, że Dąbrowskigo należy natychmiast usunąć także i z pracy.

Usuniętemu z partii i pracy oficerowi nikt nie chciał pomóc. Dopiero powiadomiony przez Arnolda Mostowicza generał Bolesław Kieniewicz, dowódca Krakowskiego Okręgu Wojskowego, spowodował, że Dąbrowskiemu umożliwiono pracę sprzedawcy gazet w kiosku, w atrakcyjnym punkcie na Plantach:

Może kiedyś znajdzie się dokumentalista, który film [o Westerplatte] uzupełni historią o tym, jak „czujność” partii zdemaskowała w jej szeregach wroga w postaci bohaterskiego oficera i jak to ruski generał odnalazł w swoich żyłach tę jedną kroplę polskiej krwi, której zabrakło krakowskim działaczom.

Rehabilitacja

Po październikowej odwilży 1956, Dąbrowskiemu wypłacono odszkodowanie i otrzymał większe mieszkanie. Aktywnie podjął działalność na rzecz utworzenia Związku Obrońców Westerplatte.

Kmdr por. rez. Franciszek Dąbrowski zmarł 24 kwietnia 1962 w krakowskim Szpitalu Przeciwgruźliczym, w wieku 58 lat. Został pochowany w Krakowie na cmentarzu Rakowickim. Był odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem za Odrę, Nysę i Bałtyk i Odznaką Grunwaldzką.

Jego imię noszą w Polsce dwie szkoły: Gimnazjum nr 34 w Gdańsku-Nowym Porcie i Szkoła Podstawowa nr 62 w Krakowie. Jego imię nosiła także Morska Brygada Okrętów Pogranicza w Gdańsku (15 kwietnia 1967 – 1 sierpnia 1991).

Jest autorem książek: „Dziennik bojowy załogi Westerplatte” (1945) oraz „Wspomnienia z obrony Westerplatte” (1957).

Dopiero w latach 90. XX wieku została szerzej ujawniona w nowym piśmiennictwie historycznym faktyczna rola Dąbrowskiego i postawa majora Sucharskiego podczas obrony Westerplatte, wcześniej uważano w oficjalnej historiografii majora Sucharskiego za dowodzącego cały czas obroną Westerplatte, do czego przyczyniła się m.in. książka Melchiora Wańkowicza (czemu oficjalnie nie zaprzeczali uczestnicy obrony).

Awanse

• Podporucznik – ze starszeństwem z 1 lipca 1923
• Porucznik – ze starszeństwem z 1 lipca 1925
• Kapitan – 27 czerwca 1935 ze starszeństwem z 1 stycznia 1935 i 111 lokatą w korpusie oficerów piechoty
• Major – zweryfikowany z dniem 10 sierpnia 1945
• Komandor porucznik – 1946