Friedrich Engels, pol. Fryderyk Engels (ur. 28 listopada 1820 w Wuppertalu w Niemczech – zm. 5 sierpnia 1895 w Londynie w Wielkiej Brytanii) – niemiecki filozof i socjolog. Był jednym z głównych ideologów socjalizmu, a także jednym z organizatorów i przywódców I i II Międzynarodówki.

Życie i twórczość

Syn właściciela zakładów włókienniczych w Barmen i w Manchesterze. Do historii przeszedł jako jeden z najbliższych współpracowników Karola Marksa (którego rodzinę utrzymywał) oraz współtwórca marksizmu i tzw. socjalizmu naukowego. W dziele Zasady komunizmu nakreślił wizję społeczeństwa po rewolucji dając wiele ogólnych, ale i w założeniu praktycznych wskazówek jak osiągnąć realizację idei komunistycznych. Wskazówek tych nigdy nie wykorzystano w żadnym państwie realnego socjalizmu. Przykładem może być postulat takiej organizacji systemu nauczania, aby robotnicy mogli się szybko przekwalifikowywać, co mogłoby zapobiegać bezrobociu i potrzebie tworzenia sztucznych miejsc pracy.

Po maturze podjął pracę w biurze jednej z fabryk ojca, a w od 1838 roku pracował w dużej firmie handlowej w Bremie. W 1839 roku rozpoczął współpracę z czasopismami Telegraph für Deutschland oraz z Morgenblatt. Służbę wojskową odbył w 1841 roku w Berlinie, gdzie bliżej poznał lewicową interpretacją filozofii Hegla. Poglądy heglistów wpłynęły na ukształtowanie się światopoglądu młodego Fryderyka. W latach (1842–1844) pracował w zarządzie fabryki ojca w Manchesterze. W roku 1844 wyjechał do Paryża, gdzie poznał Karola Marksa. Zapisał się także do Związku Komunistów i innych organizacji robotniczych. Od roku 1844 był współpracownikiem wydawanych przez Karola Marksa i Arnolda Rugego Deutsch-Französische Jahrbücher.

W 1844 napisał wspólnie z Marksem traktat Święta rodzina, czyli krytyka krytycznej krytyki, w którym poddał krytyce heglizm. W latach (1845–1848) przebywał razem z Marksem w Paryżu i Brukseli. Na przełomie lat 1848 i 1849 należał do redakcji Neue Rheinische Zeitung. Z powodu udziału w powstaniu badeńskim uciekł do Anglii. W latach (1856–1869) mieszkał w Manchesterze, od 1870 pracował jako publicysta w Londynie, zakładał tam I i II Międzynarodówkę, brał udział w obronie Komuny Paryskiej.

Główne dzieła: Die Lage der arbeitenden Klasse in England (1845), Manifest der kommunistischen Partei (1848 wraz z Marksem). Wydał z rękopisu drugi i trzeci tom Kapitału Marksa.

Pisma filozoficzne Engelsa poświęcone są głównie obronie i wyjaśnianiu pism Karola Marksa. Stworzył pojęcie materializmu dialektycznego. Fryderyk Engels był zwolennikiem odbudowy Polski i położenia kresu wpływów Imperium Rosyjskiego na stosunki wewnętrzne Niemiec.

Uznany za poważnego znawcę zagadnień wojny, aczkolwiek jego poglądy nie wywołały oddźwięku. W 1887 roku we wstępie niezbyt rozpowszechnionej broszury pisał: Dla Prus-Niemiec niemożliwa już teraz żadna inna wojna prócz światowej. A byłaby to wojna światowa niebywałych dotąd rozmiarów, niebywałej siły...

Po śmierci Engelsa w 1895, jego zwłoki zostały skremowane, a prochy – zgodnie z życzeniem zmarłego – wrzucone do Atlantyku.

Dzieła tłumaczone na język polski

Po polsku wydano między innymi:

• Położenie klasy robotniczej w Anglii (1845);
• Wojna chłopska w Niemczech (1850);
• Rewolucja i antyrewolucja w Niemczech (1851);
• Rozwój socjalizmu od utopii do nauki (1877);
• Anty-Dühring (1877–1878);
• Pochodzenie rodziny, własności prywatnej i państwa (1884);
• Druga i trzecia część Kapitału (1885 i 1895);
• Ludwig Feuerbach (1888);
• Dialektyka przyrody (wydana w 1925).