Hilary Koprowski (ur. 5 grudnia 1916 w Warszawie, zm. 11 kwietnia 2013 w Filadelfii) – polski lekarz, wirusolog i immunolog, od 1944 w USA; członek Polskiej Akademii Nauk, profesor nadzwyczajny na Thomas Jefferson University.

Twórca pierwszej w świecie szczepionki przeciwko wirusowi polio, wywołującemu chorobę Heinego-Medina. Od lipca 1938 mąż Ireny Koprowskiej, cytologa i lekarki, z którą miał dwóch synów Claude'a i Christophera.

Życiorys

Urodził się w rodzinie o żydowskich korzeniach. Dorastał w Warszawie, gdzie ukończył XI LO im. Mikołaja Reja, a później studia medyczne, uzyskując dyplom na Uniwersytecie Warszawskim; studiował też w konserwatorium muzycznym w Warszawie oraz w Akademii Św. Cecylii w Rzymie. Od 1939 roku poza Polską, od 1944 w USA.

W trakcie badań nad wirusem, po wielu próbach, znalazł gospodarza, który w warunkach naturalnych nie zakaża się i z którego wirus wychodzi osłabiony (był to szczur bawełniany). Koprowski wraz ze swymi asystentami pobierał od zakażonych szczurów wycinki mózgu i wstrzykiwał je następnemu szczurowi. Po kilkunastu takich zabiegach otrzymywano żywego lecz osłabionego wirusa. Po raz pierwszy szczepionka Koprowskiego została podana 27 lutego 1950 r., a pierwsze masowe szczepienie miało miejsce w roku 1958 r. w Kongo. Dzięki wygodnej, doustnej formie podawania, w ciągu zaledwie sześciu tygodni zaszczepiono ponad 250 tysięcy dzieci i niemowląt. Jesienią 1959 r. z inicjatywy ówczesnego dyrektora Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie profesora Feliksa Przesmyckiego rozpoczęto masowe szczepienia w Polsce. Od 1951 r. w kraju trwała epidemia polio, początkowo rocznie chorowało 2-3 tysięcy dzieci, w 1958 r. już 6 tysięcy. Koprowski dzięki swym wpływom uzyskał od firmy farmaceutycznej Wyeth dziewięć milionów dawek, które zużytkowano w czasie ośmiu miesięcy szczepień. Efekt był natychmiastowy, liczba zachorowań zaczęła gwałtownie spadać. O ile w 1959 roku zanotowano jeszcze ponad 1000 zachorowań, o tyle w roku 1963 już tylko 30 nowych przypadków, a liczba zgonów spadła z kilkuset rocznie do dwóch.

Wiele lat mieszkał w USA, opublikował ponad 850 prac naukowych, przez wiele lat kierował Instytutem Wistara w Filadelfii. Mimo sędziwego wieku, do śmierci był dyrektorem Instytutu Biotechnologii i Zaawansowanej Medycyny Molekularnej oraz Centrum Neurowirusologii na Uniwersytecie Thomasa Jeffersona w Filadelfii. Założył Fundację im. Koprowskich, mającą na celu przede wszystkim wspieranie rozwoju nauki w Polsce oraz współpracy naukowej polsko-amerykańskiej. Jest również autorem utworów muzycznych.

We francuskim filmie dokumentalnym pt.: Czy świat oszalał? Skąd wzięło się AIDS, twierdzono, powtarzając oskarżenie z 1992 r. publikowane na łamach pisma Rolling Stone oraz tygodników Nature i Science, że przyczyną rozpowszechnienia się AIDS w Afryce a następnie na całym świecie, była wynaleziona przez Koprowskiego szczepionka przeciwko chorobie Heinego-Medina. Oskarżenia te zostały obalone przez naukowców.

Odznaczenia i nagrody

Postanowieniem prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 13 lipca 2007 "za wybitne zasługi w działalności naukowej i charytatywnej dla dobra społeczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej" został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, wcześniej, postanowieniem z 12 maja 1998 uhonorowany był Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Od 1991 r. był członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk; doktoraty honoris causa otrzymał m.in od Akademii Medycznej w Poznaniu (1998) i Warszawie (2000) oraz Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego (28 listopada 2008 ). 24 maja 2007 r. Rada Miasta Stołecznego Warszawy przyznała mu tytuł Honorowego Obywatela, dyplom odebrał 31 lipca 2007 r., w przeddzień Dnia Pamięci Warszawy. 25 maja 2007 r. otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Celestynowa. Kawaler Order Uśmiechu.

W 2010 r. został laureatem pierwszej edycji konkursu „Wybitny Polak”, organizowanego przez Fundację Polskiego Godła Promocyjnego Teraz Polska.

Profesor Koprowski jest patronem Gdańskiego Parku Naukowo-Technologicznego.

Książki

Koprowski jest autorem książki autobiograficznej pt.: Wygrać każdy dzień (we współpracy z Agatą Tuszyńską; Wyd. Diana, Warszawa 1996, ISBN 83-906011-0-9).

W 1999 w Stanach Zjednoczonych ukazała się też biografia Koprowskiego, autorstwa Rogera Vaughana pt.: "Listen to the Music. The Life of Hilary Koprowski" (tłumaczenie polskie pt.: "Takty i fakty", Wydawnictwo Poznańskie 1999, ISBN 83-7177-065-0).