Janusz Kusociński, pseud. Kusy (ur. 15 stycznia 1907 w Warszawie, zm. 21 czerwca 1940 w Palmirach) – polski lekkoatleta, złoty medalista olimpijski z Los Angeles w biegu na 10 000 m, srebrny medalista pierwszych mistrzostw Europy na dystansie 5000 m.

Dzieciństwo spędził w Ołtarzewie, gdzie jego ojciec Klemens urzędnik kolejowy, posiadał małe gospodarstwo rolne. Janusz miał dwóch braci oraz trzy siostry. Najstarszy z braci Zygmunt (ur. 1894) zginął podczas I wojny światowej prawdopodobnie we Francji. Młodszy brat Tadeusz (ur. 1900) zginął podczas wojny polsko-bolszewickiej pod Zamościem w 1920. Najmłodsza i najukochańsza siostra Janusza (ur. 1906) zmarła w 1929, co Kusociński mocno przeżył. Najstarsza siostra i matka przeżyły wojnę, matka zmarła wkrótce po jej zakończeniu.

W 1928 ukończył Państwową Średnią Szkołę Ogrodniczą zwaną „Pomologiem”. Po dłuższej przerwie zdał eksternistycznie maturę i w 1937 otrzymał świadectwo dojrzałości. W 1938 został absolwentem CIWF w Warszawie. Po ukończeniu studiów pracował jako nauczyciel wychowania fizycznego, trener, dziennikarz. Był redaktorem naczelnym „Kuriera Sportowego”.

Początkowo zajmował się piłką nożną, grał w wielu amatorskich drużynach, a ostatecznie związał się z Robotniczym Klubem Sportowym Sarmata. Tam rozpoczął bieganie w 1926 (800 i 1500 m). Opracował własną metodę treningu długodystansowego tzw. interwałową. Pierwszym i jedynym trenerem Kusocińskiego był Estończyk Aleksander Klumberg. Intensywny trening zaaplikowany przez Klumberga i znaczny wkład pracy Kusocińskiego dały rezultaty. W 1928 został mistrzem Polski. W 1929 przeszedł z Sarmaty do Warszawianki i z tym klubem był związany do 1939.

Uważa się, że był obok Stanisławy Walasiewiczówny najpopularniejszym sportowcem Polski międzywojennej. Stał się popularną postacią w warszawskich salonach. Był czynnym sportowcem aż do wybuchu wojny w 1939.

Osiągnięcia sportowe Janusza Kusocińskiego:

• złoty medal w biegu na 10 000 m na Letnich Igrzyskach Olimpijskich w 1932 w Los Angeles (31 lipca 1932, 30:11,4)
• rekordy świata na 3000 m (19 czerwca 1932, 8:18,8). i 4 mile (30 czerwca 1932, 19:02,6),
• 2. miejsce w biegu na 5000 m na Mistrzostwach Europy w 1934 (14:41,2),
• 5. miejsce w biegu na 1500 m na Mistrzostwach Europy w 1934,
• 25 rekordów Polski na różnych dystansach,
• 1. miejsce w biegu na 1500 m na Mistrzostwach Polski w 1930 i 1931,
• 1. miejsce w biegu na 5000 m na Mistrzostwach Polski w 1928, 1930 i 1931,
• 1. miejsce w biegu na 10 000 m na Mistrzostwach Polski w 1939,
• 1. miejsce w biegu na 800 m na Mistrzostwach Polski w 1932,
• 1. miejsce w biegach przełajowych w 1928, 1930 i 1931
• 1. miejsce w biegu na 3 mile podczas mistrzostw Wielkiej Brytanii w 1934

Jako kapral z cenzusem ochotniczo zgłosił się w kampanii wrześniowej do wojska i został wcielony do kompanii karabinów maszynowych II batalionu 360 Pułku Piechoty. Walczył w obronie stolicy, dwukrotnie ranny m.in. 25 września w obronie Fortu Czerniaków na ulicy Powsińskiej. 28 września 1939 został odznaczony Krzyżem Walecznych z rozkazu gen. Juliusza Rómmla. W czasie okupacji pracował jako kelner w barze „Pod kogutem” przy ulicy Jasnej, zwanej Gospodą Sportowców, był członkiem podziemnej Organizacji Wojskowej „Wilki” (działał pod pseudonimem Prawdzic). Po jej dekonspiracji (denuncjacji przez Niemca Szymona Wiktorowicza) 26 marca 1940 został aresztowany przez Gestapo w bramie domu, w którym mieszkał, i więziony na Mokotowie, następnie na Alei Szucha.

Zginął rozstrzelany w pobliżu Palmir, w Puszczy Kampinoskiej, w ramach akcji AB, mającej na celu eksterminację polskiej inteligencji. Razem z nim rozstrzelano: Macieja Rataja, marszałka Sejmu w II Rzeczypospolitej, Tomasza Stankiewicza, lekarza, wicemistrza olimpijskiego z igrzysk w Paryżu w 1924 w kolarstwie (4000 m na torze drużynowo), Mieczysława Niedziałkowskiego, członka ponadpartyjnego Komitetu Obywatelskiego przy Dowództwie Obrony Warszawy, Feliksa Żubera, lekkoatletę, uczestnika olimpiady w Amsterdamie w 1928.

Upamiętnienie

Na jego cześć od 1954 co roku odbywają się międzynarodowe zawody – Memoriał Janusza Kusocińskiego.

12 sierpnia 2009 „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, za osiągnięcia sportowe w dziedzinie lekkoatletyki” został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

W Ożarowie Mazowieckim Janusz Kusociński został upamiętniony pomnikiem wystawionym przed pływalnią miejską oraz tablicą pamiątkową ustawioną na rogu ul. Tadeusza Kościuszki i Poznańskiej, w miejscu, w którym stał dom jego rodziców.

Pomnik lekkoatlety znajduje się także w Dolsku w Wielkopolsce. Jego imię noszą stadion miejski w Gostyninie, stadion Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji w Ostrzeszowie oraz stadion Brwinowskiego Klubu Sportowe Naprzód. Jedna ze ścieżek w wiosce olimpijskiej w Monachium została nazwana jego nazwiskiem (Kusocinskidamm).

Tablica pamiątkowa przy Forcie Czerniakowskim w Warszawie upamiętnia miejsce, gdzie został ranny w czasie obrony Warszawy w 1939 r.

Wojennym losom Janusza Kusocińskiego poświęcony jest film Ostatnie okrążenie z 1977.

W 2000 w pierwszej edycji Alei Gwiazd Sportu we Władysławowie odsłonięto gwiazdę Janusza Kusocińskiego.