Jerzy Bińczycki (ur. 6 września 1937 w Witkowicach, zm. 2 października 1998 w Krakowie) – polski aktor teatralny i filmowy.

Całe swoje życie związał z Krakowem – tutaj też ukończył studia, w Wyższej Szkole Teatralnej im. Ludwika Solskiego.

Zaraz po studiach zaczął pracować w Teatrze Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach. Zadebiutował rolą Starka w inscenizacji Ludzi królestwa Roberta Penna Warrena.

W roku 1965 został zaangażowany przez Zygmunta Hübnera do Starego Teatru w Krakowie. Pozostał wierny tej scenie do końca życia, kilka miesięcy przed śmiercią (w lipcu 1998) został jej dyrektorem. To w Starym stworzył swe najwybitniejsze kreacje, w spektaklach Jerzego Jarockiego (rola Edka w Tangu Mrożka, Becketa w Mordzie w katedrze), Andrzeja Wajdy (Poloniusz w Hamlecie), Konrada Swinarskiego (Kajetan w Fantazym Słowackiego) i wielu innych. Spis wszystkich ról teatralnych Bińczyckiego znajduje się na stronie internetowej Starego Teatru. Podejmował się także prac reżyserskich – w 1975 dokonał adaptacji dwóch sztuk Czechowa – Niedźwiedź i Oświadczyny, sam też w nich zagrał.

Bińczycki zrobił też karierę w filmie – debiutował już w 1962, epizodyczną rolą policjanta w Drugim brzegu. W kolejnych latach wcielał się w niewielkie role, głównie czarnych charakterów. W 1975 nastąpił przełom – Jerzy Antczak zaangażował go do roli Bogumiła w adaptacji Nocy i dni Marii Dąbrowskiej. Rola Bińczyckiego zachwyciła krytyków i publiczność, przeszła do historii polskiego kina. Aktor otrzymał za nią wiele nagród, a film został nawet nominowany do Oscara. Bińczycki ukazał tu siłę swojego aktorstwa, jak pisał Krzysztof Demidowicz – "Zbudował on fascynującą, ponadczasową sylwetkę zwyczajnego człowieka. Delikatnie odsłonił psychiczne rany bohatera, pokazując jednocześnie jego wewnętrzne bogactwo".

Później Bińczycki zagrał w wielu innych filmach – w Dreszczach Marczewskiego, Magnacie Bajona, Cieniach Jerzego Kaszubowskiego, Z biegiem lat, z biegiem dni... Wajdy i innych. Do historii kina przeszła jego kreacja w Znachorze Jerzego Hoffmana. Ostatnim filmem, w jakim zagrał Jerzy Bińczycki, był Pan Tadeusz – wcielił się tam w postać Macieja Dobrzyńskiego. Podczas 36 lat pracy w filmie miał ponad 70 ról.

W teatrze jego ostatnią aktorską kreacją był Escalus w Miarce za miarkę Szekspira w reżyserii Tadeusza Bradeckiego. Ostatnim spektaklem, który wyreżyserował były Śluby panieńskie Fredry w Tarnowskim Teatrze im. Ludwika Solskiego, gdzie gościnnie zagrał również niezapomnianą rolę Radosta.

Bińczycki angażował się także politycznie, działał w Unii Demokratycznej, przekształconej następnie w Unię Wolności – z ramienia tej partii kandydował do Senatu w 1991, zabrakło mu niespełna 2000 głosów.

Jerzy Bińczycki zmarł nagle na zawał serca 2 października 1998, w szpitalu im. Narutowicza w Krakowie. Został pochowany w Alei Zasłużonych Cmentarza Rakowickiego w Krakowie. W 2001 na budynku Starego Teatru została odsłonięta tablica pamiątkowa z głową Jerzego Bińczyckiego.

23 kwietnia 2001, Szkole Podstawowej nr 68 w Krakowie-Witkowicach uroczyście nadano imię Jerzego Bińczyckiego, który był jej absolwentem.

Filmografia (wybór)

• 1969 - Sól ziemi czarnej jako Bernard Basista, brat Gabriela
• 1970 - Życie rodzinne jako dyrektor instytutu
• 1973 - Janosik (serial telewizyjny) jako wartownik na zamku hrabiego
• 1975 - Noce i dnie jako Bogumił Niechcic
• 1976 - Dagny jako Jan Kasprowicz
• 1976 - Zaklęty dwór (serial telewizyjny) jako kozak Kostia Bulij sługa starościca Żwirskiego
• 1977 - Noce i dnie (serial telewizyjny) jako Bogumił Niechcic
• 1978 - Szpital przemienienia jako inżynier Andrzej Nowacki, pacjent
• 1980 - Z biegiem lat, z biegiem dni... (serial telewizyjny) jako Felicjan Dulski
• 1981 - Dreszcze jako Cebula, nauczyciel języka polskiego
• 1981 - Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy (serial telewizyjny) jako Augustyn Szamarzewski
• 1981 - Znachor jako prof. Rafał Wilczur
• 1983 - Szczęśliwy brzeg jako Jan Kowalski, emerytowany kapitan Żeglugi Wielkiej
• 1983 - Na odsiecz Wiedniowi jako król Jan III Sobieski
• 1984 - Zabawa w chowanego jako Stanley Mazur
• 1984 - 1944 jako płk Stefan Polanicz "Klemens"
• 1984 - Lato leśnych ludzi (serial telewizyjny) jako Januszko "Rosomak"
• 1986 - Magnat jako Zbierski, dyrektor kopalni Von Teussów, ojciec Jurka
• 1988 - Męskie sprawy jako Józef Turowski, dziadek Gundzi / Hieronim, przodek Gundzi / Zygmunt, przodek Gundzi
• 1990 - Superwizja jako Ryszard Edman, prezes "SuperWizji"
• 1990 - Ucieczka z kina "Wolność" jako Karwański, kierownik kina "Wolność", były oficer SB
• 1992 - Enak jako znany reporter
• 1994 - Legenda Tatr jako Pan Bóg
• 1994 - Panna z mokrą głową jako ksiądz
• 1995 - Dzieje mistrza Twardowskiego jako profesor Łukasz, wykładowca Twardowskiego na UJ
• 1998 - Syzyfowe prace (serial telewizyjny) jako ksiądz Wargulski
• 1999 - O dwóch takich, co nic nie ukradli jako profesor "Papa Skaut"
• 1999 - Przygody dobrego wojaka Szwejka jako pułkownik Schroder
• 1999 - Pan Tadeusz jako Maciej Królik-Rózeczka

Odznaczenia i nagrody

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1989)
• Złoty Krzyż Zasługi z okazji 30-lecia kinematografii w Polsce Ludowej (1975)
• Nagroda prezesa Komitetu do spraw Radia i Telewizji za wybitne kreacje aktorskie w filmach i widowiskach telewizyjnych (1988)
• "Złoty Ekran" przyznawany przez tygodnik "Ekran" (1988)