John Knox (ur. 1514, zm. 24 listopada 1572) – przywódca szkockiej reformacji.

To jemu Kościół Szkocji zawdzięcza surowy ton moralny, demokratyczną formę organizacyjną i charakter liturgii. Jego najważniejszą pracą była History of Reformation in Scotland ("Historia reformacji w Szkocji"). Niewiele wiadomo o wczesnych latach życia Knoxa. Przypuszcza się, że panieńskie nazwisko matki brzmiało Sinclair, gdyż Knox, w chwilach zagrożenia, często używał tego nazwiska i wydaje się prawdopodobne, że rodzina należała do szlachty. Dziadkowie i ojciec Knoxa walczyli przeciw oddziałom Henryka VIII pod Flodden.

Knox kształcił się na Uniwersytecie św. Andrzeja, gdzie w 1540 roku otrzymał święcenia kapłańskie. Ze źródeł wynika, że w tym czasie był wysoko oceniany przez władze kościelne i do 1543 roku nauczał, ciesząc się poparciem hierarchii katolickiej. W ciągu dwóch kolejnych lat Knox rozpoczął działania zmierzające do reformy religii, co spowodowało, że do końca życia pozostawał w konflikcie z Kościołem.

W grudniu 1545 roku Knox poznał Georga Wisharta, wówczas niekwestionowanego przywódcę ruchu protestanckiego w Szkocji, odbywającego właśnie podróż misyjną po krainie Lothian. Spotkanie to dla obu miało doniosłe konsekwencje. Knox postanowił towarzyszyć kaznodziei i gdy w następnym roku Wisharta oskarżono o herezję i spalono na stosie, Knox stanął na czele ruchu reformacyjnego. Od tej pory stale się ukrywał.

Szkocja była wówczas pogrążona w religijnym chaosie i targana ostrymi konfliktami. Małżeństwo króla Jakuba V z Marią de Guise przyczyniło się do zacieśnienia stosunków między Szkocją i Francją, przy czym Francja popierała katolików. W roku 1547 wojska francuskie brały nawet udział w oblężeniu okupowanego przez protestantów zamku św. Andrzeja. Nieco wcześniej Knox, pod opieką którego pozostawało kilku pochodzących ze szlachty chłopców, ponaglany przez swych mocodawców, udał się na zamek, aby tam czuwać nad dalszą edukacją swych podopiecznych.

W efekcie, zarówno jego, jak i wielu innych, wzięto do niewoli i wywieziono na galery do Francji, skąd został zwolniony dopiero półtora roku później, po interwencji ze strony Anglii. Doświadczenia z tego okresu utwierdziły Knoxa w przekonaniu, że Bóg powierzył mu misję kaznodziei i przywódcy ruchu reformacyjnego w Szkocji, chociaż w swych młodzieńczych planach nie brał pod uwagę kariery uczonego i nauczyciela. W tych latach król Anglii i zagorzały zwolennik protestantyzmu – Edward VI, szukając oparcia dla programu reform, postanowił uciec się do autorytetu dysponujących siłą przekonywania kaznodziejów. Knox został członkiem elitarnej grupy duchownych posiadających specjalne upoważnienia, a wysłany do Berwick-on-Tweed w północnej Anglii , przywrócił tam spokój i założył kongregację. W tym czasie Knox pełnił też funkcję nadwornego kaznodziei królewskiego i nauczał na obszarze niemal całej Anglii.

Prace Knoxa

• History of Reformation in Scotland (Historia reformacji w Szkocji)
• Faithful Admonition (Ostrzeżenie dla wiernych)
• Letters of Wholesome Counsel (Listy różnorakich porad)
• The First Book of Discipline (Pierwsza księga reformy)