Józef Mirosław Życiński (ur. 1 września 1948 w Nowej Wsi, zm. 10 lutego 2011 w Rzymie) – polski biskup rzymskokatolicki, filozof, teolog, publicysta, biskup diecezjalny tarnowski w latach 1990–1997, arcybiskup metropolita lubelski w latach 1997–2011.

W 1966 ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim. Studiował w Wyższym Częstochowskim Seminarium Duchownym w Krakowie. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1972 w Częstochowie. Od 4 listopada 1990 biskup diecezjalny diecezji tarnowskiej, a od 14 czerwca 1997 arcybiskup metropolita lubelski.

Doktor teologii Papieskiego Wydziału Teologicznego w Krakowie (1976), doktor filozofii Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Habilitował się w 1980 na podstawie rozprawy Prostota i dyskonfirmowalność jako kryteria heurystyczne w kosmologii relatywistycznej.

Od 1980 był kierownikiem Katedry Logiki i Metodologii na Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie (od 2009 Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie). W latach 1982–1985 pełnił funkcję prodziekana, a od 1988 do 1990 dziekana Wydziału Filozoficznego tej uczelni. W 1981 został profesorem nadzwyczajnym, a w 1988 zwyczajnym. Był wielkim kanclerzem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Wykładał m.in. w Berkeley, Oksfordzie, Catholic University of America w Waszyngtonie, Australian Catholic University w Sydney.

Był członkiem Komitetu Biologii Ewolucyjnej i Teoretycznej Polskiej Akademii Nauk, Europejskiej Akademii Nauki i Sztuki w Wiedniu, Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego, Papieskiej Rady ds. Kultury, Komisji Wspólnej Episkopatu i Rządu RP, Komisji Episkopatu do Spraw Nauki Wiary, członek zagraniczny Rosyjskiej Akademii Nauk Przyrodniczych, przewodniczący Rady Episkopatu do Spraw Apostolstwa Świeckich i Rady Programowej Katolickiej Agencji Informacyjnej. Zasiadał we Wspólnej Grupie Roboczej Kościoła Katolickiego i Światowej Rady Kościołów (1999–2005), a także w Radzie Fundacji Auschwitz-Birkenau.

Publikował m.in. w „Tygodniku Powszechnym” i „Gazecie Wyborczej”. Współpracował także z Radiem eR, regionalno-katolicką rozgłośnią archidiecezji lubelskiej. Dawniej współpracował z miesięcznikami „Znak” i „Więź”, a także z „Rzeczpospolitą”, „Niedzielą” oraz Pierwszym Programem Polskiego Radia. W 1990 założył Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej BIBLOS. W 1992 utworzył obecne Radio RDN Małopolska.

Autor ponad 50 książek i ponad 300 artykułów poświęconych problematyce filozoficznej, teologicznej, kulturowej, naukom przyrodniczym. Dużo miejsca w swojej pracy naukowej oraz w publicznych i duszpasterskich wystąpieniach poświęcał współczesnej integracji europejskiej oraz stosunkowi Kościoła Rzymskokatolickiego do Unii Europejskiej.

Zmarł nagle w Rzymie na zawał serca. Uroczystości pogrzebowe pod przewodnictwem arcybiskupa Celestina Migliorego, nuncjusza apostolskiego w Polsce, odbyły się 19 lutego 2011 w archikatedrze św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Lublinie. Mszę św. żałobną koncelebrowało ponad stu kardynałów, arcybiskupów i biskupów z Polski i ze świata.

Nagrody i wyróżnienia

Postanowieniem prezydenta RP Bronisława Komorowskiego z 17 lutego 2011 „za wybitne zasługi w działalności duszpasterskiej oraz osiągnięcia w pracy naukowej i dydaktycznej, za chrześcijańskie świadectwo humanizmu i tolerancji” został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

W 2005 otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” nadany przez ministra kultury Waldemara Dąbrowskiego.

Tytułami doctora honoris causa uhonorowały go Akademia Rolnicza w Lublinie (2004), Uniwersytet Jagielloński (2005) oraz Akademia Medyczna w Lublinie (2007).

W 2004 został laureatem Fenomenów Przekroju, nagrody przyznawanej przez tygodnik „Przekrój”. W 2005 otrzymał Medal św. Jerzego, nagrodę przyznawaną przez „Tygodnik Powszechny”. W 2007 został uhonorowany tytułem Człowieka Roku, wyróżnieniem przyznawanym przez „Gazetę Wyborczą”.