Juliusz II (łac. Iulius II, właśc. Giuliano della Rovere; ur. 5 grudnia 1443 w Albisoli, zm. 21 lutego 1513 w Rzymie) – papież w okresie od 1 listopada 1503 do 21 lutego 1513.

Biografia

Giuliano della Rovere pochodził z rodu della Rovere i był jednym z pięciorga dzieci Rafaella della Rovere i Teodory di Giovanni Maneroli. Jego kuzynem był kardynał Girolamo Basso della Rovere, a bratem kondotier, Giovanni della Rovere. Po okresie dzieciństwa spędzonym w miejscu urodzenia wstąpił do zakonu franciszkanów, którego generałem był wtedy jego stryj Francesco della Rovere, ostatecznie jednak nie złożył ślubów zakonnych. Rozpoczął studia prawnicze w Perugii. Kiedy stryj został papieżem Sykstusem IV (1471-1484), Giuliano zaczął szybko awansować w hierarchii kościelnej. Jesienią 1471 został biskupem w Carpentras, a następnie kardynałem prezbiterem z tytułem św. Piotra w Okowach. W 1474 otrzymał funkcję legata w Awinionie i urząd protektora zakonu św. Franciszka. W latach 1480-1482 pełnił funkcję legata we Francji, gdzie był rozjemcą pomiędzy arcyksięciem Maksymilianem I, a królem Ludwikiem XI. Z pomocą jego protekcji, papieżem wybrany został Innocenty VIII i w tych czasach, della Rovere był jednym z bardziej wpływowych kardynałów. Był jednak zagorzałym wrogiem Aleksandra VI, po którego elekcji, uciekł do Francji i ukrywał się niemal przez cały czas pontyfikatu Borgii.

Po śmierci Aleksandra VI, della Rovere nie został wybrany, lecz Pius III po 26 dniach pontyfikatu zmarł. Drugie konklawe z 1503 obradowało zaledwie jeden dzień, po którym wybrało kardynała Giuliano della Rovere nowym papieżem. Juliusz II zapewnił sobie elekcję dzięki symonii.

Juliusz II dążył do poszerzenia i umocnienia granic Państwa Kościelnego, osłabionego pod rządami Borgiów. Po śmierci zagrażającego mu Cezara Borgii, papież przystąpił do prób odbicia Romanii. Dzięki sojuszowi z Niemcami i Francją udało mu się osiągnąć ten cel niemal całkowicie w 1504 (nie odzyskał jedynie Faenzy i Rimini). Dwa lata później zajął Perugię i Bolonię, a w marcu 1509 przyłączył się do antyweneckiej koalicji, Ligi z Cambrai. W kwietniu Juliusz nałożył na Wenecję ekskomunikę, a w maju ją sobie podporządkował – nie chciał jednak nadmiernie jej osłabiać, w perspektywie ewentualnej wojny z Turkami. Wkrótce potem oddał w lenno Ferdynandowi Aragońskiemu Neapol, aby zawrzeć pokój, niezbędny do możliwej wojny z Francją.

Następnym krokiem papieża było osłabienie Francuzów i w tym celu zaatakował on Ferrarę (1510), której ostatecznie nie udało mu się jednak zdobyć, choć zdołał podbić Modenę. W odpowiedzi, król Ludwik XI, w porozumieniu ze zbuntowanymi kardynałami zwołał sobór w Pizie (1 września 1511), który zebrał się w październiku i podjął decyzję o usunięciu papieża z urzędu. Juliusz, obawiając się suspensy, na 19 kwietnia 1512 zwołał sobór laterański V. Jednak jeszcze zanim to nastąpiło zawiązał w 1511 roku Ligę Świętą wraz z Wenecją, Hiszpanią i Anglią. Wprawdzie wojska Ligi poniosły klęskę w bitwie pod Rawenną w kwietniu 1512, to po przybyciu posiłków ze Szwajcarii, Francuzi musieli na stałe wycofać się z Włoch, a papież przyłączył do Państwa Kościelnego Parmę.

W sprawach kościelnych, papież sprzeciwiał się symonii, pomimo że sam został wybrany w ten sposób. W 1504 roku wydał bullę, w której zakazywał symonii. Utworzył także pierwsze biskupstwa w Ameryce Południowej, a na soborze laterańskim potępił schizmatyków z Pizy. W 1506 roku, w czasie wojen o panowanie we Włoszech, Juliusz II sprowadził najemników ze Szwajcarii, z których potem uformowała się Gwardia Szwajcarska.

Życie moralne i religijne Juliusza II nie odbiegało od standardów epoki renesansu. Miał co najmniej jedną córkę z Lukrezią Normanni:

• Felice della Rovere (ur. ok. 1483, zm. 27 września 1536), od 1505 żona Gian Giordano Orsiniego (zm. 1517)

Wielu autorów (Pastor, Kelly) twierdzi, że Juliusz II był ojcem jeszcze dwóch innych nieślubnych córek, Giulii i Clarice. Nie udało się jednak znaleźć potwierdzenia tej informacji w źródłach współczesnych. Jako pierwszy informację tę podał dziewiętnastowieczny historyk i genealog Pompeo Litta, który prawdopodobnie błędnie zidentyfikował wnuczki Juliusza II jako jego córki.

Wyczerpujące kampanie wojenne oddziaływały niekorzystnie na zdrowie papieża. Po Bożym Narodzeniu 1512 nie był w stanie samodzielnie wstać z łóżka. W wyniku uciążliwych gorączek i osłabień, jego stan nie ulegał już znacznym poprawom. Juliusz zmarł w otoczeniu płaczących kardynałów i najbliższych współpracowników, z powodu malarii, 21 lutego 1513.

Ocena

Przez historyków jest oceniany najczęściej jako papież silny i wybuchowy (nosił przydomek "Il terrible"). Okazał się być dobrym administratorem, który pozostawił po sobie pełny skarbiec papieski, podczas gdy zastał go niemal całkowicie opustoszałym. Większość współczesnych Juliuszowi historyków i kronikarzy uważało go za męża stanu, wyzwoliciela spod tyranii i obrońcę przed "francuskimi barbarzyńcami".

Szwajcarski teolog i historyk chrześcijaństwa Philip Schaff stwierdził, że Juliusz II odbudował wizerunek Stolicy Piotrowej, nadszarpnięty za pontyfikatu Aleksandra VI. Stało się tak głównie dzięki brakowi skandali wewnętrznych (pomimo że papież miał co najmniej jedno nieślubne dziecko). Zdaniem Schaffa, poważnym błędem papieża był brak reformy kościelnej, a jedynie skupienie się na zjednoczeniu Państwa Kościelnego.

Związany z Medyceuszami, XV-wieczny historyk i polityk, Francesco Guicciardini twierdził, że Juliusz II nie ma nic wspólnego ze stanem duchownym, z wyjątkiem noszenia sutanny. Badacz historii papiestwa Ludwig von Pastor odrzucił tę teorię, jako niesprawiedliwą. Pastor twierdził, że della Rovere, dopóki zdrowie mu na to pozwoliło, dobrze wypełniał obowiązki kapłańskie. Zdaniem historyka, papież był jednym z największych następców św. Piotra od czasów Innocentego III. Pomimo podjęcia wielu przedsięwzięć, mających na celu zjednoczenie Państwa Kościelnego, przy użyciu przemocy, Pastor uznał Juliusza za "zbawcę papiestwa".

W podobnym do Pastora tonie, wypowiadał się Ferdinand Gregorovius. Uważał on, że Juliusz słusznie prowadził politykę wojskową, mającą na celu zjednoczenie Włoch, jednocześnie nie idąc drogą niemoralności i skandali (jak Aleksander VI). Jego zdaniem, papież był indywidualistą i człowiekiem o wielkiej sile i charakterze.

Mecenat artystyczny

Był znanym patronem sztuk pięknych i wydawał olbrzymie sumy na fundowanie budowli pałacowych i obronnych. Wspierał m.in. Michała Anioła, Donato Bramantego, Rafaela Santiego. To za jego pontyfikatu i na jego zlecenie, Michał Anioł namalował freski zdobiące sklepienie Kaplicy Sykstyńskiej. Portrety Juliusza II występują w National Gallery w Londynie (malowany przez Rafaela), w Galerii Uffizi we Florencji (warsztat Rafaela) i Pallazzo Pitti (przypisywany Tycjanowi). Za jego środki rozbudowano zamek kamieniecki. 18 kwietnia 1506 papież osobiście położył kamień węgielny pod nową Bazylikę św. Piotra.

W kulturze masowej

Postać kardynała Giuliano della Rovere (za czasów pontyfikatu papieża Aleksandra VI) w serialu Rodzina Borgiów zagrał amerykański aktor Colm Feore, a w filmie "Konklawe" (2006) – Matthias Koeberlin. Z kolei w "Udręce i ekstazie" (1965) na podstawie powieści Irvinga Stone'a w rolę papieża Juliusza II wcielił się Rex Harrison. Ponadto, postać to pojawia się też w powieści Maria Puzo "Rodzina Borgiów".