Kazimierz Nowak (ur. 11 stycznia 1897 w Stryju, zm. 13 października 1937 w Poznaniu) – polski podróżnik, w latach 1931-1936 przebył samotnie kontynent afrykański z północy na południe i z powrotem (40 tys. km rowerem, pieszo, konno, na wielbłądzie, czółnem oraz pociągiem).

Już jako dziecko marzył by poznać Afrykę. Pracował jako reporter w poznańskiej prasie, a jednym z celów podjęcia podróży przez Afrykę była chęć utrzymania rodziny z honorariów za relacje, które były publikowane w prasie polskiej (m.in. w czasopismach Światowid, Na Szerokim Świecie, Naokoło świata, Ilustracja Polska i Przewodnik Katolicki), a także francuskiej, włoskiej i brytyjskiej. W swoich listach i na zdjęciach z podróży do Afryki, obok osobistych przeżyć, uchwycił niezwykłą kulturę, bogactwo przyrody i życie duchowe kontynentu afrykańskiego. Wypowiadał się m.in. przeciw kolonializmowi. Po powrocie, w listopadzie 1936 usiłował podjąć pracę we Francji jako fotoreporter, lecz bez skutku. Powróciwszy do kraju w grudniu 1936, wygłaszał odczyty na temat Afryki, które były bogato ilustrowane przeźroczami. Zmarł w niespełna rok po powrocie z podróży na zapalenie płuc, na skutek wycieńczenia organizmu malarią. Został pochowany na Cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu.

Tam i z powrotem, czyli trasa podróży

Nazwy miast, państw i posiadłości zachowano takimi jakie używano w czasie jego podróży:

Droga na południe:

Start: listopad 1931 - Trypolis, Bengazi, Tobruk (Libia) → Kair (Egipt) → Chartum, Malakal (Sudan Anglo-Egipski) → Kongo Belgijskie → Elisabethville (Rodezja Północna) → Rodezja Południowa → Pretoria, Przylądek Igielny, meta: maj 1934 (Związek Południowej Afryki)

Droga na północ:

Start: maj 1934 - Przylądek Igielny, Kapsztad (Związek Południowej Afryki), Windhuk (Afryka Południowo-Zachodnia) → Angola → Leopoldville, Brazzaville (Kongo Belgijskie) → Fort Lamy (Francuska Afryka Równikowa) → Francuska Afryka Zachodnia → Algier, meta: listopad 1936 (Algieria)

Bibliografia

Dotychczas ukazały się trzy wydawnictwa poświęcone Kazimierzowi Nowakowi.

W 1962 wydano przygotowany przez jego córkę Elżbietę Nowak-Gliszewską album Przez Czarny Ląd (K. Nowak, E. Gliszewska, Przez Czarny Ląd, Wiedza Powszechna, Warszawa 1962). Elżbieta Nowak-Gliszewska pracowała również nad wydaniem korespondencji Nowaka w książce Na przełaj przez Afrykę. Książki nie udało się wówczas opublikować.

Relacje prasowe zostały zebrane przez Łukasza Wierzbickiego i wydane w 2000 roku w książce Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd, którą Ryszard Kapuściński uznał za klasykę polskiego reportażu. Książka doczekała się wielu wydań w różnym formacie.

Polska Kazimierza Nowaka - przewodnik rowerzysty autorstwa Jacka Łuczaka, to trzecia pozycja o Nowaku. Jest to pierwsza biograficzna książka o Kazimierzu Nowaku, napisana w formule przewodnika rowerowego. Autor koncentruje się na dziejach podróżnika w czasach poprzedzających jego podróż do Afryki w 1931.

Tablica pamiątkowa

25 listopada 2006 w holu Dworca Kolejowego Poznań Główny Ryszard Kapuściński odsłonił tablicę pamiątkową poświęconą Kazimierzowi Nowakowi. Obok tablicy informacyjnej, zawisła mapa Afryki z zaznaczoną trasą podróży. Podczas ceremonii odsłonięcia tablicy Kapuściński powiedział:

Wyczyn Kazimierza Nowaka zasługuje na to, by jego nazwisko znalazło się w słownikach i encyklopediach, by było wymieniane obok takich nazwisk jak Stanley i Livingstone. Kazimierz Nowak był człowiekiem o ogromnej wyobraźni i odwadze, człowiekiem nieustraszonym. Pokazał, że jeden biały człowiek, zupełnie bezbronny, nieposiadający żadnego uzbrojenia, a jedynie wiarę w drugiego człowieka, może przebyć samotnie wielki kontynent, i to w czasach gdy Europa zaczynała dopiero odkrywać Trzeci Świat i jego mieszkańców.

Tylko ktoś, kto zna te rejony, gdzie podróżował Kazimierz Nowak, i sposób w jaki to zrobił, może docenić to bohaterstwo połączone z niezwykłą skromnością. On się nie chwalił, on po prostu opisywał, co widział.

Rzeźba lodowa

W ramach Międzynarodowego Festiwalu Rzeźby Lodowej w Poznaniu, w grudniu 2012 r. w pobliżu nowego budynku dworca kolejowego powstała rzeźba z lodu przedstawiająca Kazimierza Nowaka z rowerem. Jej autorzy, artyści rzeźbiarze Michał Micuła z Polski oraz Samuel Girault z Francji (sponsorowani przez firmę TriGranit), uzyskali I miejsce w tym konkursie.

Afryka Kazika

W 2008 roku ukazała się książka zatytułowana Afryka Kazika autorstwa Łukasza Wierzbickiego, w której przygody Kazimierza Nowaka przedstawiono w formie opowiadań przeznaczonych dla dzieci. W oparciu o treść książki powstał komiks oraz gra planszowa.

Patronat

Kazimierz Nowak jest patronem Gimnazjum nr 5 w Poznaniu na Osiedlu Pod Lipami oraz Szkoły Podstawowej w Dąbrówce gm. Dopiewo.

Jego imieniem nazwano też skwer przy ul. Lodowej (blisko miejsca, gdzie mieszkał).