Konstantin Eduardowicz Ciołkowski (Konstanty Ciołkowski, ros. Константин Эдуардович Циолковский; ur. 17 września 1857 w Iżewskoje, blisko miejscowości Spassk-Riazanskij w obwodzie riazańskim, zm. 19 września 1935 w Kałudze) – rosyjski uczony polskiego pochodzenia, jeden z pionierów kosmonautyki, twórca modelu teorii ruchu i budowy rakiety kosmicznej, przedstawiciel naukowego nurtu kosmizmu rosyjskiego.

Życiorys

Był synem polskiego urzędnika Edwarda Ciołkowskiego wywodzącego się ze szlacheckiej rodziny herbu Jastrzębiec i wykształconej Rosjanki tatarskiego pochodzenia – Marii Jumaszewej. Z zawodu był nauczycielem matematyki i fizyki. Sam wspominał, że złączył w sobie krew rosyjską, polską, tatarską i jeszcze, zdaje się, ukraińską.

Dorobek naukowy

Idee techniczne wysunięte przez Ciołkowskiego stanowią podstawę działania wszystkich, historycznych i współczesnych, silników rakietowych, rakiet i statków kosmicznych.

• Opracował projekt metalowego sterowca (1887).
• W 1894 roku wykonał projekt samolotu jednopłatu o konstrukcji praktycznie stosowanej 15 lat później.
• W 1897 roku zbudował pierwszy w Rosji tunel aerodynamiczny (którego szefem mianował Polaka – Feliksa Rewieńskiego) i opracował technikę pomiarów aerodynamicznych.
• W 1900 roku przeprowadził badania oporu aerodynamicznego różnych ciał.
• W 1903 roku ogłosił w artykule „Issledowanije mirowych prostranstw rieaktiwnymi priborami” teorię lotu rakiety z uwzględnieniem zmiany masy (pierwsza poważna praca z dziedziny astronautyki). Opracowanie powstało zanim jeszcze bracia Wright wykonali pierwszy w świecie lot samolotem.
• Podał wzór opisujący zależność między prędkością rakiety a jej masą i prędkością gazów wylotowych.
• W 1929 roku Ciołkowski opracował teorię ruchu rakiet wielostopniowych w ziemskim polu grawitacyjnym. Zaproponował zastosowanie w rakietach stabilizatorów żyroskopowych, chłodzenie komory spalania silnika rakietowego składnikami paliwa. Po raz pierwszy w dziejach podał podstawy teorii silnika rakietowego na paliwo ciekłe.

Zaprojektował wiele rakietowych mieszanek paliwowych.

Jedną z ważniejszych inspiracji dla Ciołkowskiego były idee filozofa Nikołaja Fiodorowa. Zainspirowany Fiodorowem, Ciołkowski wierzył, że kolonizacja kosmosu doprowadzi do perfekcji gatunku ludzkiego, nieśmiertelności i beztroskiej egzystencji.

Od 1920 roku był na emeryturze; w znacznym stopniu stracił słuch.

Upamiętnienia

Nazwiskiem Ciołkowskiego został nazwany jeden z większych kraterów księżycowych, Ciołkowski o średnicy 185 km oraz planetoida (1590) Tsiolkovskaja i ulica na warszawskim Bemowie, w Łodzi (w dzielnicy Górna), w Legnicy (na osiedlu Mikołaja Kopernika II), w Gdańsku (w dzielnicy Zaspa), w Gliwicach (w dzielnicy Łabędy), w mieście Czeladź w województwie śląskim oraz przebiegająca przez kilka osiedli najdłuższa ulica w Białymstoku, stanowiąca południową część zewnętrznej obwodnicy tego miasta.

Na cześć Konstantina Ciołkowskiego w 2015 roku miastu Uglegorsk w obwodzie amurskim w Rosji nadano nazwę Ciołkowski.

Ciołkowski w kulturze i sztuce

• Ferdynand Jarocha wykonał w 1973 roku rzeźbę – popiersie Konstantego Ciołkowskiego, które przekazał do Muzeum Kosmonautyki im. Ciołkowskiego w Kałudze.
• Star Trek: Następne pokolenie (sezon 1, odcinek 2 pt. "Naga teraźniejszość") – imieniem naukowca nazwano statek badawczy SS Ciołkowski zajmujący się monitorowaniem zapadającej gwiazdy.