Ksawery Franciszek Prauss (ur. w listopadzie 1874 w Świniarach koło Kielc, zm. 14 grudnia 1925 w Arco) – polski polityk, związany z PPS, minister w okresie 1918–1919, senator II RP I kadencji.

Maturę uzyskał w Petersburgu. Absolwent Petersburskiego Instytutu Technologicznego. Jako działacz niepodległościowy działał w środowisku polskim Petersburga. Od 1895 był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej. W maju 1901 zorganizował w Kijowie tajną drukarnię „Robotnika”. Aresztowany w 1902. Od 1905 do 1906 był członkiem Centralnego Komitetu Robotniczego PPS. Uwięziony w 1906, skazany na opuszczenie Królestwa Polskiego, wyjechał do Francji.

W czasie I wojny światowej początkowo służył w I Brygadzie Legionów, później działał w Polskiej Organizacji Narodowej, był członkiem Naczelnego Komitetu Narodowego.

Od 17 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 pełnił funkcję ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego. W 1922 wybrany senatorem jako kandydat PPS.

Jego nazwiskiem nazwano ulicę na Osiedlu im. Józefa Montwiłła-Mireckiego w Łodzi.

Jego żoną była Zofia Praussowa, posłanka na sejm RP, żołnierz ZWZ-AK. Córki: Jadwiga i Ewa Prauss-Płoska, żołnierz Kedywu Armii Krajowej (oddział dyspozycyjny Komendanta Kedywu "Dysk" - Dywersja i Sabotaż Kobiet), żona Stanisława Płoskiego, matka Zofii Romaszewskiej.