Magdalena Abakanowicz, Marta Magdalena Abakanowicz-Kosmowska (ur. 20 czerwca 1930 w Falentach, zm. 21 kwietnia 2017) – polska rzeźbiarka. Wykładowca Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu (lata 1965–1990), profesor wizytująca na University of California, Los Angeles (1984).

Córka Konstantego Abakanowicza i Heleny Domaszewskiej.

W młodości lekkoatletka, zawodniczka: Bałtyku Gdynia (1946), Wybrzeża Gdańsk – HKS Tczew (1947–1948) oraz Gedanii Gdańsk. Trzykrotna medalistka mistrzostw kraju w biegach sztafetowych: złoto w 1947 w sztafecie 100-100-200-500 metrów, srebrne medale w 1947 w sztafecie 200-100-80-60 metrów oraz w 1948 w sztafecie 4 × 200 metrów. Dwukrotna brązowa medalistka zimowych mistrzostw Polski (1948): w biegu na 50 metrów przez płotki oraz w sztafecie 4 × 50 metrów[2].

Specjalizuje się w tworzeniu dużych, figuralnych kompozycji przestrzennych w oparciu o tkaninę, z wykorzystaniem także innych materiałów, jak kamień, drewno i brąz – zwanych od jej nazwiska abakanami.

W 1954 ukończyła warszawską ASP[2], a później także sopocką PWSSP.

Od 1979 była profesorem Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Poznaniu, w której prowadziła zajęcia ze studentami w latach 1965–1990.

Od 2006 członek Rady Programowej Fundacji Centrum Twórczości Narodowej.

Twórczość

W latach 60. stworzyła cykl abakanów, który składał się z dużych prac wykonanych technikami tkackimi. Formy rzeźbiarskie konstruowane z tak niekonwencjonalnego materiału zrewolucjonizowały spojrzenie na tkaninę artystyczną. Zrywały z dotychczasową płaszczyznowością tkanin przeznaczonych do dekoracji wnętrza. Spełniały tez funkcję praktyczną jako próba dostosowania monumentalnej rzeźby do skromnych warunków lokalowych: takie prace można było łatwiej magazynować. W 1962 roku na Międzynarodowym Biennale Tkaniny w Lozannie podwieszane u sufitu prace wywarły ogromne wrażenie swoją ekspresją barwy, fakturą, miękkością i pomysłowością. W 1965 Magdalena Abakanowicz została nagrodzona złotym medalem na Biennale w São Paulo, co było początkiem jej światowej kariery.

Częstym elementem jej twórczości są zwielokrotnione sylwetki ludzkie stojące w pewnym porządku. Przykładem z tego nurtu jest choćby praca Nierozpoznani, wykonana z okazji 750-lecia lokacji Poznania. Rzeźbiarka mieszka i tworzy w Warszawie.

Niektóre dzieła

Abakany

• Czerwony Abakan 1969, 1969, tkany z sizalu na metalowym usztywnieniu, Collection of the Museum Bellerive w Zurychu
• Czarny Environment, 1970–1978, 15 elementów tkanych z sizalu na metalowym usztywnieniu każdy, kolekcja artystki
• Pomarańczowy abakan, 1971, tkany z sizalu na metalowym usztywnieniu, kolekcja artystki

Tłumy

• 95 figur z tłumu 1095 figur, 2000, brąz
• Duże figury, 2004, 20 figur z brązu, wystawa stała na Uniwersytecie Princeton w USA

Inne

• 80 par pleców, 1976–1980, konopie i żywica, Museum of Modern Art w Pusan (Korea Południowa)
• 5 Figur, 2005, brąz, Poznań, Zamek Cesarski, Dziedziniec Różany
• Rozdroże 2010, rzeźby w Parku Traugutta w Warszawie wykonane z płatów nierdzewnej stali.

Wystawy

• 1960: Wystawa prac Magdaleny Abakanowicz – Kosmowskiej. Galeria Kordegarda Warszawa
• 1962: Tapisseries. Magdalena Abakanowicz. Galerie Dautzenberg Paryż
• 1963: Magdalena Abakanowicz – Gobelin. Galeria Sztuki Nowoczesnej. Warszawa
• 1965: Wystawa Gobelinów – Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta. Warszawa
• 1967: Wystawa tkanin – Galeria Współczesna. Warszawa; Kunstindustriemuseet Oslo; Stavanger Kunstforening Stavanger; Trondhejm Kunstforening Trondheim; Vestlandske Kunstindustimuseum Bergen; Galerie Alice Pauli Lozanna
• 1968: 2-en 3-dimensionale weefsels. Stedelijk von Abbe Muzeum Eindhoven; Museum voor Stad en Lande Groningen; Helmhaus Zurich
• 1969: Tapisserien und raumliche. Texturen. Stadtische Kunsthalle Mannheim Mannheim
• 1970: En konfrontation. Nationalmuseum Sztokholm
• 1971: The fabric of forms of Magdalena Abakanowicz, Pasadena Museum of Art Pasadena
• 1972: Environments. Aberdeen Art Gallery Aberdeen
• 1973: Rope structures, Arnolfini Museum Bristol
• 1975: Organic Structures and Human Forms, Whitechapel Art Gallery Londyn
• 1976: Organic dtructures and soft forms, Art Gallery of New South Wales Sydney, National Gallery of Victoria Melbourne
• 1978: Magdalena Abakanowicz. Tkanina. Ośrodek Propagandowy Sztuki Łódź
• 1978/79: Magdalena Abakanowicz. Salon Sztuki Współczesnej BWA Bydgoszcz
• 1982: Abakanowicz. Alterations. Musee d Art Moderne de la Ville Paris Paryż, Glenbow -Alberta Institute Calgary
• 1983/4: Magdalena Abakanowicz. Retrospective. Museum of Contemporary Art Chicago, Visual Arts Center of Alaska Alaska, Portland Art Museum Portland, National Academy of Science Waszyngton
• 1985/6: Magdalena Abakanowicz – About Men, Sculpture. Xavier Fourcade Inc. Nowy Jork, Virginia Museum of Fine Arts Richmond, Galeria Sztuki Plastycznej KUL Lublin
• 1987: Abakany i Alteracje Magdaleny Abakanowicz. BWA i Muzeum "Stilon" Gorzów, Rathaus und Galerie im Ganserhaus Wasserburg
• 1988: War Games and Inkarnations. Galerie Turske & Turske Zurich
• 1990: Magdalena Abakanowicz. Gemeentmuseum Arnhem Arnhem
• 1991: Magdalena Abakanowicz. Muzeum Sztuki Łódź, Muzeum Narodowe Warszawa, Museum of Contempoary Art Hiroszima
• 1992/94: Magdalena Abakanowicz. Abington Art Center – Sculpture Garden Filadelfia
• 1994/95: Magdalena Abakanowicz. Galeria Marlborough Madryt, Museo Fundacion Pilar y Joan Miro Barcelona, CSW Zamek Ujazdowski Warszawa, Sotheby's Sztokholm
• 1996/1997: Hand – like Trees. Doris Freedman Plaza Nowy Jork
• 1997: Mutants. Marlborough Gallery Nowy Jork
• 1998: Abakanowicz. Starmach Gallery Kraków
• 1999: Abakanowicz on the Roof, Metropolitan Museum of Art Nowy Jork
• 1999: Wild flowers (drawnings) Marlborough Gallery Nowy Jork
• 2000: Black crowd – Pour le merite. Skulpturengarten Dortmund
• 2000: 95 Figures from the Crowd of 1095 Figures Marlborough Gallery Nowy Jork
• 2000: Working proces. The Gori Collection, Santomato di Pistoia Włochy
• 2001: About Human Condition. Grant Selwyn Fine Art Beverly Hills, Musee d Art Moderne et d Art Contemporain Liege, Wiliam Benton Museum of Art Connecticut
• 2002: Magdalena Abakanowicz. Muzeum Narodowe Poznań
• 2002: Space of stone. Grounds for Sculpture. Hamilton Nowy Jork
• 2003: Dancing figures. Marlborough Fine Art Londyn, Beck & Eggeling International Fine Art Dusseldorf
• 2003: The long wait. MacLaren Fine Art Barrie
• 2003: About imagination. Frederik Meijer Gardens and Sculpture Park Grand Rapids
• 2004: Mutation & Crystalization. Pei Ling Chan Gallery, Savannah College of Art and Design Savannah
• 2004: Hurma. Chapelle Saint-Louis de la Salpetriere Paryż
• 2004: Sculpture. Danubiana Meulensteen Art Museum Bratysława, Museum Franz Gertsch Burgdorf
• 2004: Melchior, Jonas and the eight white faces. Taguchi Fine Art Tokio
• 2005: Space to Experience. Museum of Art Fort Lauderdale
• 2005: La Foule V. Galerie Saint-Severin Paryż
• 2005: Im Dialog VI. Stadtkirche Darmstadt Darmstadt
• 2005: Works on paper. Marlborough Gallery Nowy Jork
• 2006: Sculptures et Dessins. Marlborough Monaco Monako
• 2006: Vision beyond words. Trondhjem Kunstmuseum Trondheim
• 2007: Coexsistence – Dream, Gruby and Kozioł. Taguchi Fine Art Tokio
• 2008: Where are the areas of calm? Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofia Madryt
• 2008: Cysterna Warszawa
• 2009: Space to Experience. Fondazione Arnoldo Pomodoro Mediolan, Bad Homburg
• 2010: Magdalena Abakanowicz, Muzeum Narodowe Kraków, Warszawa
• 2011: Magdalena Abakanowicz – Life and Work. Muzeum Moderniho Umeni Olomouc
• 2012: Magdalena Abakanowicz – Potnia Theron. Państwowa Galeria Sztuki Sopot
• 2012: Magdalena Abakanowicz – The Human Adventure. Akbank Sanat Istambuł
• 2013: Magdalena Abakanowicz -Opus et Fabulas. Miejska Galeria Sztuki Łódź
• 2014/15: New York Avenue Sculpture Project – Magdalena Abakanowicz. National Museum of Women in the Arts Waszyngton
• 2015: Crowd and Individual. Wenecja, Dusseldorf
• 2016: Abakanowicz//Pijarowski – The Art Dimensions (Prologue – Warsaw) Warszawa[7]

• 1965: Standing Shape – (stal), Elbląg, (utworzono w 1965 r.)
• 1985: Katarsis – 33 figury – (brąz), The Gori Collection, Santomato di Pistoia Włochy, (utworzono w 1985 r.)
• 1987: Negev – 7 figur – (kręgi z kamienia), Israel Museum Jerozolima, (utworzono w 1987 r.)
• 1988: Space of Dragon – 10 metaforycznych figur zwierzęcych (brąz), Seoul Olympic Museum of Art Seul, (utworzono w 1985 r.)
• 1990: Space of Nine Figures – 9 figur (brąz), Immanuel Kant-Park, Wilhelm Lehmbruck – Museum Duisburg, (utworzono w 1990 r.)
• 1991: Sagacious Heads I-IV – 4 figury (brąz), John Kluge Collection Charlottesville, (utworzono 1988/89)
• 1992: Sagacious Head V and Standing Figure – (brąz), Nagoya City Art Museum Nagoja, (utworzono w 1989 r.)
• 1992: Sagacious Heads VI – VII – (brąz), Walker Art Center Minneapolis, (utworzono 1989/90)
• 1992: Two Figures on a Beam – (brąz), Marty & Tony Oppenheimer-Park, Nerman Museum of Contemporary Art Kansas
• 1993: Arami, Bason, Cecora, Dion and Enama (z cyklu "Hand-like Trees") (brąz), Runnymede Sculpture Farm Woodside, (utworzono 1992/93)
• 1993: Space of Becalmed Beings – 40 figur (brąz), Hiroshima City Museum of Contemporary Art Hiroszima, (utworzono 1992/93)
• 1993: One of the Crowd – (brąz), Hakone Open-Air Museum, Hakone, (utworzono w 1993 r.)
• 1994: Magnus (rzeźba z cyklu "Hand-like Trees") (brąz), The Gori Collection, Santomato di Pistoia Włochy, (utworzono w 1994 r.)
• 1994: Manus (rzeźba z cyklu "Hand-like Trees") (brąz), Western Washington University, Bellingham, (utworzono w 1994 r.)
• 1994: Sarophagi in Glass Houses – 4 rzeźby (drewno, metal, szkło), Storm King Art Center, Mountainville Nowy Jork, (utworzono 1983/89)
• 1995: Bronze Crowd – 36 figur (brąz), Nasher Sculpture Center Dallas, (utworzono 1990/91)
• 1997: Cecyna (rzeźba z cyklu "Hand-like Trees") (brąz), Grounds for Sculpture, Hamilton, Nowy Jork, (utworzono w 1994 r.)
• 1997/1998 – Space of Unknown – 22 figury (beton), Europos Parkas, Open-Air Museum of the Center of Europe, Wilno, (utworzono 1997/98)
• 1998: Fish (brąz), Oriente Train Station, Lizbona, (utworzono 1997/98)
• 1999: Figura Prima (rzeźba z cyklu "Hand-like Trees") (brąz), University of Cincinnati, Cincinnati, (utworzono 1995 r.)
• 1999: Puellae (Girls) – 30 figur (brąz), Sculpture Garden, National Gallery of Art, Waszyngton, (utworzono 1992 r.)
• 1999: Standing Figures – 30 figur (brąz), Nelson-Atkins Museum, Kansas, (utworzono 1994/99)
• 2000: Figura Rompa (rzeźba z cyklu "Hand-like Trees") (brąz), Biarritz, (utworzono w 1995 r.)
• 2000: Figura Ultima (rzeźba z cyklu "Hand-like Trees") (brąz), Museum Wurth, Künzelsau, (utworzono w 1995 r.)
• 2000: Figure on a Beam with Wheels (brąz), Toledo Art Museum, Toledo
• 2000: Figure on a Trunk (brąz), Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, (utworzono 1998/2000)
• 2000: Figure on a Trunk (brąz), Frederik Meijer Gardens & Sculpture Park, Grand Rapids, (utworzono w 2000 r.)
• 2000: Figure on a Trunk with Wheels 2 figury (brąz), The Gori Collection, Santomato di Pistoia Włochy, (utworzono 1998/2000)
• 2000: Manus Ultimus (rzeźba z cyklu "Hand-like Trees") (brąz), Jardin des Tuileres Paryż, (utworzono 1998/99)
• 2001: Birds of Knowledge of Good and Evil – 6 figur (aluminium), Milwaukee, (utworzono w 2001 r.)
• 2001: Mutant (stal nierdzewna), Neanderthal Museum, Mettmann, (utworzono w 2001 r.)
• 2002: Anaka, Brea, Desda and Figura Seconda – 4 figury (rzeźby z cyklu "Hand-like Trees") (brąz), Brea, (utworzono 1994/95)
• 2002: Unrecognized – Nierozpoznani – 112 figur (żeliwo), Cytadela Poznań, (utworzono 2001/02)
• 2003: Open Air Aquarium – 30 figur (stal nierdzewna), Filadelfia, (utworzono w 2002 r.)
• 2003: Space of Stone – 22 figury (granit), Grounds for Sculpture, Hamilton Nowy Jork, (utworzono 2001/02)
• 2004: Big Figures – 20 figur (brąz), Princeton University, Princeton Nowy Jork, (utworzono 2001/04)
• 2004: Figura Ultima (rzeźba z cyklu "Hand-like Trees") (brąz), Skulpturenpark Schloss Gottorf, Schleswig, (utworzono 2003/04)
• 2004: Walking Figures – 10 figur (żeliwo), Gerisch Skulpturenpark, Neumunster, (utworzono w 2004 r.)
• 2005: Brothers – 2 figury (żeliwo), Danubiana Meulensteen Art Museum, Bratysława, (utworzono w 2005 r.)
• 2005: Five Running (brąz), Sculpture Garden, Phoenix Art Museum, Phoenix, (utworzono w 2005 r.)
• 2006: 20 Walking Figures (żeliwo), Vancouver, (utworzono w 2006 r.)
• 2006: Agora – 106 figur (żeliwo), Grant Park, Chicago, (utworzono 2005/06)
• 2007: King Arthur's Court – 11 figur (stal nierdzewna), Muzeum Narodowe, Wrocław, (utworzono 2005/07)
• 2007: Five Figures – 5 Figur (żeliwo), zlokalizowany na terenie Dziedzińca Różanego Zamku Cesarskiego w Poznaniu, (utworzono w 2005 r.)
• 2010: King Arthur's Court – 4 figury (stal nierdzewna), Warszawa, (utworzono 2005/07)
• 2010: Ten Seated Figures – 10 figur (żeliwo), Yorkshire Sculpture Park, Wakefield, (utworzono w 2010 r.)
• 2011: Group of Ten – 10 figur (brąz), davidson College Art Galleries, Davidson, (utworzono w 2011 r.)

W 2016 powstała aplikacja w technologii "Stright Eye" zaimplementowanej w Virtual Reality, pokazująca pracownię prof. Abakanowicz oraz jej wybrane prace. Rozwiązanie to miało swoją premierę w Galerii Kuratorium w Warszawie w trakcie wystawy: Abakanowicz//Pijarowski – The Art Dimensions (Prologue – Warsaw), w 2017 zostało zaprezentowane w Nowym Jorku, planowane są pokazy w innych stolicach świata.

Odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1998)
• Krzyż Oficerski Orderu Sztuki i Literatury (1999, Francja)
• Order Zasługi Republiki Włoskiej (2000)
• Krzyż Komandorski Orderu Sztuki i Literatury (2004, Francja)
• Złoty Medal "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" (2005)
• Pour le Mérite
• Wielki Krzyż Zasługi z Gwiazdą Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2010, Niemcy)

Nagrody i wyróżnienia

• 1965: Grand Prix 8. Biennale Sztuki, São Paulo
• 1972: Nagroda państwowa I stopnia
• 1979: Gottfried von Herder, Wiedeń
• 1982: Nagroda Fundacji im. Alfreda Jurzykowskiego, Nowy Jork
• 1993: Centrum Rzeźby, Nowy Jork
• 1997: Leonardo da Vinci, Meksyk
• 2000: Visionaries l, American Craft Museum, Nowy Jork

• 1974: Royal College of Art, London
• 1992: Providence (USA)
• 1997: Akademia Sztuk Pięknych (Łódź)
• 2000: Pratt Institute, New York
• 2001: Massachusetts College of Art, Boston
• 2002: School of the Art Institute, Chicago
• 2002: Akademia Sztuk Pięknych, Poznań
• Rhode Island School of Design