Maksymilian Antoni Piotrowski (ur. 8 czerwca 1813 w Bydgoszczy, zm. 29 listopada 1875 w Królewcu) – polski malarz, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Królewcu.

Był synem Andrzeja, właściciela piekarni przy ul. Długiej i Teresy z Baranowskich, którzy w 1812 r. przenieśli się z Koronowa do Bydgoszczy. Młodość przeżył w rodzinnym mieście, pod zaborem pruskim.

Po ukończeniu szkół w rodzinnym mieście wyjechał w 1833 r. do Berlina, gdzie podjął studia malarskie w Akademii Sztuk Pięknych. Od 1835 r. studiował malarstwo historyczne pod kierunkiem Wilhelma Hensla. Ukończywszy w 1838 r. studia w Berlinie, udał się na wędrówkę artystyczną po Niemczech. Dotarł m.in. do Düsseldorfu, gdzie kontynuował studia pod kierunkiem Wilhelma von Schadowa – członka grupy Nazareńczyków, która pseudoklasycyzmowi przeciwstawiała program wiążący treści romantyczne z nawrotem do form włoskiego Quatrocento.

Dla dopełnienia swojej artystycznej edukacji, jesienią 1842 r. udał się do Włoch. Nieco dłużej zatrzymał się w Rzymie, a następnie wiosną 1843 r. wyruszył na wędrówkę po Italii. Zafascynowany włoskim krajobrazem malował liczne sceny z życia, które później eksponował na jednym ze swych berlińskich wernisaży (1844). Po wyjeździe z Włoch zatrzymał się w Monachium, nawiązując tu kontakty artystyczne z Peterem von Corneliusem, a przede wszystkim z W. Kaulbachem, wybitnym malarzem scen historycznych.

Na początku 1844 r. wrócił do Berlina, zamykając okres studiów. Lata 1844–1847 spędził tamże. Pracował wtedy m.in. nad monumentalnym dziełem historycznym, przedstawiającym epizod wojny anglo-afgańskiej, które zlecił mu William Empton. Śmierć mecenasa sprawiła, iż zrealizowane zostało tylko w kartonie, który eksponowano na wystawie w Berlinie (1846). Po tym częściowym sukcesie w zakresie malarstwa historycznego powrócił do tematyki o charakterze „dolce far niente”.

W 1848 r. został aresztowany za udział w manifestacji wolnościowej „Wiosny Ludów” w Berlinie. Uczestniczył również w wydarzeniach 1848 w Bydgoszczy i Poznaniu. Wydarzeniom tym poświęcił szereg rysunków. Jego dzieła malarskie z tego okresu noszą tytuły: Rewolucjonista, Na barykadach, Wiosna Ludów 1848 roku. Upadek rewolucji 1848 i brak możliwości rozwoju twórczego w rodzinnych stronach sprawiły, że powrócił do Berlina. Jednak już w 1849 r. przeniósł się do Królewca, dokąd powołano go na stanowisko profesora w Akademii Sztuk Pięknych (niem. Preussische Akademie der Künste).

Tam przez 26 lat prowadził klasę rysunku gipsów antycznych. W 1853 r. ozdobił plafon środkowego pokoju królewskiej poczekalni dworca królewieckiego alegorią przedstawiającą dobrodziejstwa kolei żelaznej dla kraju. Duży rozgłos przyniosły mu również polichromie w auli Uniwersytetu Alberta w Królewcu, wykonane w latach 1861–1872 wespół z G. Grafem.

W 1856 r. Piotrowski wysłał na wystawę krakowskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych obrazy Narodzenie Chrystusa i Zaproszenie na rendez vous, inaugurując w ten sposób niemal coroczną obecność w ekspozycjach Towarzystwa. Odbył też wtedy podróż do Krakowa przez Warszawę i Częstochowę. W 1858 r. wystawił w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych obraz Śmierć Wandy, który przyniósł mu wielki rozgłos i uznanie polskiej i niemieckiej krytyki. W 1864 r. wystawił w Berlinie obraz Maria Antonina z Delfinem w więzieniu w Temple, który w trzy lata później został pokazany w Krakowie. W okresie powstania styczniowego królewiecka pracownia Piotrowskiego skupiała tamtejszych Polaków. Powstaniu 1863 poświęcił kilka swoich obrazów.

Przynależność narodowa sztuki Piotrowskiego była przedmiotem długotrwałych sporów nauki polskiej i niemieckiej. Sam malarz, żyjący i tworzący w etnicznie obcym środowisku, nigdy nie zaparł się swej polskości. Wśród jego dzieł jest cały szereg poświęconych tematyce polskiej, jak np. Przed bitwą grunwaldzką, Jagiełło u łoża umarłej Jadwigi, Epizod z powstania styczniowego 1863 r. i inne. Ilekroć pisał w języku niemieckim o swojej rodzinnej Bydgoszczy, zawsze używał nazwy Bydgoszcz – nigdy Bromberg.

O uczuciowych związkach Piotrowskiego z Bydgoszczą i rodzinnym regionem świadczą takie obrazy, jak Chłopcy przy zabawie na tle ruin zamku bydgoskiego, Spotkania kujawskie, Taniec flisaków na łodzi, Wieczerza flisaków, portrety ojca, matki, siostry, brata, portret rodziny Przed udaniem się do kościoła i inne. Obraz jego pędzla Święty Idzi zachował się w kościele Jezuitów w Bydgoszczy, a Madonna Niepokalanego Poczęcia, wykonana ongi dla kościoła pojezuickiego w Bydgoszczy, została umieszczona w głównym ołtarzu kościoła pw. św. Piotra i Pawła.

Maksymilian Antoni Piotrowski zmarł w 1875 r. w Królewcu. Jego ciało sprowadzono do Bydgoszczy i pochowano w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Starofarnym.

Działalność

Maksymilian Piotrowski był profesorem malarstwa w Królewcu. W ciągu swego życia namalował ok. 200 obrazów. W Berlinie miał na niego wpływ sentymentalizm historyczny szkoły düsseldorfskiej. Obrazy Piotrowskiego są dobrze rysowane, poprawne i bardzo przez współczesnych były cenione, czego dowodzi choćby mianowanie go profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Królewcu, gdzie pozostał do śmierci. Dla tamtejszej auli uniwersyteckiej artysta wykonał sławną polichromię, wyobrażającą alegorię filozofii, historii, matematyki.

Malował obrazy historyczne, sceny rodzajowe i religijne oraz portrety. Posługiwał się techniką olejną, pastelową i akwarelą. Namalował szkic olejny (Głowa Żyda z Salonik), sceny rodzajowe (Flisacy na Niemnie), portrety, obrazy i kompozycje historyczne (Śmierć Wandy w Muzeum Narodowym w Krakowie), „Ludwik XV i pani Pompadour”. O zdolnościach portretowych Piotrowskiego dobrze świadczy autoportret artysty.

Liczne dzieła Piotrowskiego znajdują się zagranicą, z polskich wymienić należy: Rozłączenie Marii Antoniny z młodym Delfinem w więzieniu w Temple w Galerii Mielżyńskich w Poznaniu. Największą kolekcję prac malarza (kilkadziesiąt) posiada Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy.

Według prof. Tadeusza Dobrowolskiego, dyrektora Muzeum Narodowego w Krakowie: „w latach 1850–1875 Maksymilian Piotrowski należał do najpopularniejszych malarzy polskich i choć był profesorem niemieckiej akademii – czuł po polsku i po motywy malarskie zwracał się najczęściej do swego rodzinnego kraju”.

Zbiory

Badania nad postacią Piotrowskiego zapoczątkował w okresie międzywojennym archiwariusz bydgoski, Zygmunt Malewski. Dopiero po II wojnie światowej, ukazała się o Piotrowskim dość obszerna literatura.

W 1925 roku, w 50. rocznicę śmierci, urządzono w Bydgoszczy wystawę prac zapomnianego prawie zupełnie artysty. W salach Muzeum Miejskiego prezentowano wówczas 92 prace malarza. w okresie międzywojennym muzeum bydgoskie prowadziło akcję kolekcjonowania prac Piotrowskiego. Do 1939 r. zgromadzono przeszło 100 obrazów olejnych, akwarelowych, temperowych i rysunków pochodzących z darów i zakupów.

Radca dr Adam Logi z Poznania w 1927 r. podarował portret prof. Wilhelma Schadowa, scenę balkonową, portret rodzeństwa i portret matki artysty (malowane w 1848). Z kolei ks. prałat Tadeusz Malczewski przekazał obraz olejny Św. Salomea, malowany w 1837 r. dla kościoła farnego w Bydgoszczy, zaś w 1936 Pelagia Thierlingowa ofiarowała Autoportret z paletą malowany w 1849 r. W 1928 r. Muzeum zakupiło kilka obrazów olejnych, takich jak: portret siostry artysty, spoczynek i rewolucjonista – studium, a w 1934 r. portret kobiecy w białej sukni.

Niestety, wiele dzieł Piotrowskiego zostało zniszczonych w ostatnich dniach okupacji hitlerowskiej. Muzeum straciło 113 prac, w tym 33 obrazy olejne, 3 akwarele, 1 temprę, 3 tusze oraz 73 szkice i rysunki, zaś uratowano jedynie 10 obrazów Piotrowskiego. Po II wojnie światowej Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy otrzymało od Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w stały depozyt 50 prac bydgoskiego malarza. W 2000 r., nie licząc depozytu, kolekcja Piotrowskiego zawiera 21 prac malarskich oraz 13 rysunków i szkiców.

Uhonorowanie artysty

W okresie międzywojennym archiwariusz Zygmunt Malewski ustalił przy pomocy ks. Heimanna, proboszcza kościoła pojezuickiego, że Piotrowski urodził się w domu przy ulicy Długiej 22. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy ufundowało renowację nagrobka malarza oraz tablicę pamiątkową na rodzinnej kamienicy malarza. W grudniu 1925 r. odbyły się w Bydgoszczy uroczystości związane z 50. rocznicą śmierci Piotrowskiego. Wygłoszono odczyty: Epoka M. A. Piotrowskiego w malarstwie polskim oraz M. A. Piotrowski zapomniany malarz z Bydgoszczy, a także otwarto wystawę jego dzieł, których nie widziano dotąd nigdzie ani za życia ani też po jego śmierci. W 1926 r. wystawa była prezentowana również w Toruniu, gdzie cieszyła się dużym zainteresowaniem zwiedzających.

26 listopada 1950 r. w 75. rocznicę śmierci, odtworzono z inicjatywy Zarządu Towarzystwa Miłośników Miasta Bydgoszczy tablicę pamiątkową w ścianie jego rodzinnego domu przy ulicy Długiej 22. Imię artysty nosi także jedna z ulic w Śródmieściu Bydgoszczy.

Wystawę dzieł artysty prezentowało wielokrotnie Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy, m.in. w latach: 1948, 1963, 1970–1972, 1995. Kolejne uroczystości związane z otwarciem wystawy jego prac odbyły się w 2000 r. z okazji 125. rocznicy śmierci artysty.