Michaił Iwanowicz Glinka (ros. Михаил Иванович Глинка) (ur. 1 czerwca [20 maja st.st.] 1804 w Nowospasskoje koło Smoleńska, Cesarstwo Rosyjskie, zm. 15 lutego [3 lutego st.st] 1857 w Berlinie, Królestwo Prus) – kompozytor rosyjski.

Pochodzenie

Prapradziadem Michała był polski szlachcic z rodu Glinków herbu Trzaska (Glinki w Ziemi Łomżyńskiej) – Wiktoryn Władysław Glinka. Po utracie Smoleńska przez Polskę w 1654 W. W. Glinka pozostał w majątku, przyjął poddaństwo rosyjskie i od razu przeszedł na prawosławie. Carskie władze zachowały mu przywileje szlacheckie w tym herb Trzaska oraz nadania królewskie.

Życie

 

Michaił Glinka (1840)

 

Tablica upamiętniająca Michaiła Glinke na ul. Niecałej 2 w Warszawie, gdzie w 1848 r., mieszkał i tworzył. Wmurowana w 150 rocznice urodzin kompozytora

Początkowo jego zainteresowania w okresie młodzieńczym kierowały go ku naukom przyrodniczym, geografią i podróżom. W czasach licealnych zetknął się z Puszkinem i z dekabrystami, co zwróciło na niego uwagę policji. Musiał więc porzucić chęć kariery dyplomatycznej.Pracował przez cztery lata w Urzędzie Komunikacji. Wykształcenie muzyczne Glinki było wielostronne ale też mało systematyczne. Pobierał prywatne lekcje kompozycji, kontrapunktu, fortepianu (m.in. u J. Fielda) i skrzypiec. Regularne 2-letnie studia kompozycji podjął dopiero w wieku 29 lat. Pobierał również lekcje śpiewu u w Petersburgu. Uważany był za znawcę sztuki bel canto, znał bogaty repertuar pieśni włoskich i francuskich. Występował również śpiewając własne pieśni, komponowane nierzadko na spotkaniach towarzyskich[2].

W Petersburgu przebywał do 1830 roku. Prowadził wówczas bogate życie towarzyskie, obracał się w kręgu Puszkina (był kolegą z klasy jego młodszego brata Lwa), M. Szymanowskiej, poznał też Mickiewicza. W 1830 roku wyruszył w podróż po Europie, przez Berlin, Szwajcarię, do Włoch. Przebywał tam trzy lata i poznawał styl włoskiego bel canto, poznał też Belliniego i Donizettiego. Następnie podjął regularne studia kompozycji w Berlinie u S. Dehna. Po powrocie do kraju wykrystalizowała się idea opery narodowej Glinki. W latach 1834 – 42 powstały jego dwie najważniejsze opery: Życie za cara (Iwan Susanin) i Rusłan i Ludmiła. W tych latach powstały też najpiękniejsze pieśni do słów Puszkina. W latach 40. Glinka przebywał w Paryżu gdzie poznał Berlioza, a następnie w Hiszpanii. Powstały tam dwie uwertury symfoniczne o melodyce hiszpańskiej.

Na przełomie lat 40 i 50. kompozytor przebywał w Warszawie, gdzie obracał się w kręgu Kurpińskiego i Lipińskiego. Powstała wtedy uwertura "Kamarinskaja" która stała się wzorem dla kolejnych kompozytorów szkoły rosyjskiej. W latach 50 pisał w Paryżu swoją symfonię kozacką "Taras Bulba", która pozostała niedokończona.

Wrócił po raz ostatni na kilka lat do Petersburga gdzie przebywał w kręgu Dargomyżskiego i Bałakirewa. Zainteresował się wówczas muzyką cerkiewną. Pojechał ponownie do Berlina do swojego profesora aby zgłębić tajniki polifonii i skal kościelnych. Studiował dzieła wokalne Palestriny i J.S.Bacha. Nie wrócił już do kraju.

Zmarł w roku 1857 w wieku zaledwie 53 lat, przeziębiwszy się po koncercie gdy wychodził z dusznej sali.

Znaczenie

Kompozytor jest uważany za twórcę narodowej opery rosyjskiej, łączącego w niej tradycyjny folklor Rusi i patriotyzm z nowymi prądami w muzyce zachodniej Europy. Twórczość Michaiła Glinki była inspiracją dla grupy rosyjskich kompozytorów nazwanej Potężną gromadką. "Życie za cara" wystawiono 7 lutego 1940 na scenie berlińskiej Staatsoper w ramach niemiecko-radzieckiej współpracy kulturalnej, będącej wynikiem zawartego pół roku wcześniej paktu Ribbentrop-Mołotow.

 

Glinka a hymn Rosji

W latach 1990/1991-2000 oficjalnym hymnem Rosji była tzw. Pieśń Patriotyczna, za której autora uchodzi Michał Glinka. Wykonywano tylko pompatyczną melodię, urzędowego tekstu nie napisano. Jednakże wg docenta K.Nikitina z Konserwatorium Petersburgskiego, utwór bazuje ściśle na średniowiecznym polskim hymnie religijnym "Kryste, dniu naszei światłości". Z kolei, zdaniem historyka Sergieja Makina, kompozytor mógł raczej rozważać użycie tej muzyki w operze Iwan Susanin – do instrumentalnej charakterystyki polskich interwentów. Stąd zapis znalazł się w rękopisach kompozytora. Wkrótce po publikacji artykułów Nikitina i Makina w Rosji zastąpiono Pieśń Patriotyczną, przywracając stary hymn radziecki Aleksandrowa z 1943 roku, za to z całkiem odmiennym tekstem.

Dzieła

• Życie za cara (zob. Iwan Susanin) – opera (1836)
• Rusłan i Ludmiła – opera (1842)
• Jota aragonesa – utwór orkiestrowy
• Kamarinskaja – utwór orkiestrowy
• oraz wiele wybitnych pieśni