Oswald Marian Balzer (ur. 23 stycznia 1858 w Chodorowie, zm. 11 stycznia 1933 we Lwowie) – polski historyk ustroju i prawa polskiego.

Życie i działalność

Urodził się w rodzinie austriackiego urzędnika Franza Balzera i Antoniny z domu Kloss. Edukację rozpoczął, w wieku 6 lat, w szkole ludowej w Chodorowie; naukę kontynuował w Cesarsko-Królewskiej Szkole Wzorowej Rzymsko-Katolickiej we Lwowie. Po jej ukończeniu podjął dalszą edukację w III Cesarsko-Królewskim Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie. Po uzyskaniu matury w 1878 roku, rozpoczął studia na Wydziale Prawnym Uniwersytetu we Lwowie. Czwarty rok studiów odbył na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie zetknął się z Michałem Bobrzyńskim, Stanisławem Smolką i Władysławem Abrahamem. W listopadzie 1883 r. uzyskał stypendium na uzupełniające studia w Berlinie. Balzer habilitował się w 1885 roku na Uniwersytecie we Lwowie na podstawie pracy "Geneza Trybunału Koronnego". W dniu 4 lutego 1885 r. wygłosił wykład habilitacyjny Sądy kapturowe w Polsce. W semetrze letnim 1885 r. rozpoczłął prowadzenie wykladów na Uniwersytecie Lwowskim, w charakterze docenta prawa prywatnego polskiego. W 1887 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Lwowskim, gdzie pracował w latach 1887–1933. W 1890 roku został profesorem zwyczajnym prawa polskiego prywatnego i historii prawa polskiego.

W 1891 roku został dyrektorem Archiwum Krajowego Aktów Grodzkich i Ziemskich we Lwowie. W latach 1895-1896 pełnił funkcję rektora Uniwersytetu Lwowskiego.

W 1902 roku reprezentował rząd Galicji w słynnym sporze pomiędzy Galicją a Węgrami o Morskie Oko w Tatrach. Rozprawa ta miała miejsce przed sądem polubownym w Grazu. Wspierany przez wiele wybitnych osobistości tego okresu, w tym hr. Władysława Zamoyskiego właściciela między innymi dóbr zakopiańskich, dra Aleksandra Mniszek-Tchorznickiego z Sanoka jako sędziego i przewodniczącego delegacji. Balzer wygrał ten proces i doprowadził do ustanowienia granicy w Tatrach pomiędzy Galicją a Węgrami zgodnej z oczekiwaniami społeczeństwa polskiego. Granica w ustanowionym wtedy przebiegu obowiązuje do dzisiaj.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości zabierał głos między innymi w sprawie godła Polski, nazwy dla polskiej waluty (był zwolennikiem złotego) oraz bronił określenia Rzeczpospolita Polska.

Nie należał do stronnictw politycznych. W krytycznym sierpniu 1920 Rada Obrony Państwa zaproponowała mu funkcję prezesa Trybunału Obrony Państwa. W 1921 jako pierwszy przedstawiciel nauki odznaczony został Orderem Orła Białego.

Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

W 1902 roku wraz z Aleksandrem Mniszek-Tchorznickim otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka - za skuteczną obronę polskich interesów i wygranie procesu z Węgrami w sporze o Morskie Oko (ciekawostką przy tym jest fakt, że obaj mieli urodziny tego samego dnia miesiąca, a Mniszek-Tchorznicki był starszy od Balzera o osiem lat). W uznaniu jego zasług jego imieniem nazwano drogę z Zakopanego do Morskiego Oka. Jest również patronem I Liceum Ogólnokształcącego w Zakopanem. Uczniem profesora był m.in. późniejszy prof. Przemysław Dąbkowski. W grudniu 1929 otrzymał honorowe obywatelstwo miasta Lwowa

Dorobek naukowy

• Kancelarye i akta grodzkie w wieku XVIII (1882) (w bibliotece cyfrowej)
• Geneza Trybunału Koronnego (1886) (w bibliotece cyfrowej)
• Regestr złoczyńców grodu sanockiego: 1554-1638 (1891) (w bibliotece cyfrowej)
• Walka o Tron krakowski w latach 1202-1210/11 (1894) (w bibliotece cyfrowej)
• Genealogia Piastów (1895) (w bibliotece cyfrowej)
• O następstwie tronu w Polsce (1897) (w bibliotece cyfrowej)
• Historia ustroju Austrii w zarysie (1899) (w bibliotece cyfrowej)
• O zadrudze słowiańskiej (1899)
• Z powodu nowego zarysu historii ustroju Polski (1906)
• O Morskie Oko. Wywód praw polskich przed sądem polubownym w Gradcu (Grazu)] (1906) (w bibliotece cyfrowej)
• O kilku kwestiach spornych z historii ustroju Polski (1907)
• Państwo polskie w pierwszym siedemdziesięcioleciu XIV i XVI wieku (1907)
• Skartabelat w ustroju szlachectwa polskiego (1911)
• Stolice Polski 963-1138 (1916) (w bibliotece cyfrowej)
• Skarbiec i Archiwum koronne w dobie przedjagiellońskiej] (1917) (w bibliotece cyfrowej)
• Królestwo Polskie 1295-1370, t. I-III (1919-1920) (w bibliotece cyfrowej)
• Narzaz w systemie danin książęcych pierwotnej Polski (1928)
• Corpus iuris Polonici 1506-1522, t. III oraz cz. I tomu IV obejmująca lata 1523-1534 (1906; 1910)
• Porządek sądów i spraw prawa ormiańskiego z r. 1604 (1912) (w bibliotece cyfrowej)
• Przegląd palatynów polskich w czasie panowania Piastów, w: Pisma pośmiertne, t. III (1937)

Uznanie świata naukowego

Był założycielem (1901) i długoletnim prezesem Towarzystwa Naukowego we Lwowie, członkiem kilkudziesięciu polskich i zagranicznych instytucji naukowych, m.in. Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, Akademii Umiejętności w Pradze, Petersburgu, Sofii, Zagrzebiu, Towarzystwa Naukowego w Warszawie, Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Poznaniu, Wilnie, Przemyślu.

Pięć uniwersytetów nadało mu doktorat honorowy:

• Uniwersytet Lwowski w 1903
• Uniwersytet Karola w Pradze w 1909
• Uniwersytet Warszawski w 1921
• Uniwersytet Poznański w 1926
• Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie w 1928.