Roman Herzog (ur. 5 kwietnia 1934 w Landshut, zm. 10 stycznia 2017 w Jenie) – niemiecki prawnik i polityk (CDU). Od 1987 do 1994 był prezesem Federalnego Trybunału Konstytucyjnego, a od 1994 do 1999 prezydentem RFN.

Nauka i praca

Od 1953, po maturze zdanej ze średnią ocen 1,0 (odpowiednik 6 w stosowanej w Polsce skali ocen), studiował w Monachium prawo, które ukończył w 1957 roku pierwszym, a w 1961 drugim egzaminem państwowym. W 1958 uzyskał tytuł doktora prawa. Od tego momentu do 1964 był asystentem Theodora Maunza na Wydziale Prawa Uniwersytetu Monachijskiego. W tym czasie przygotował również swą rozprawę habilitacyjną. Po czym nauczał na stanowisku docenta na Uniwersytecie Monachijskim do 1965. W 1965 przeniósł się na Wolny Uniwersytet Berlina jako profesor zwyczajny na katedrę prawa państwowego i polityki. Tu był w latach 1967–1968 dziekanem, a w latach 1968–1969 prodziekanem Wydziału Prawa. W 1969 przyjął propozycję Niemieckiej Wyższej Szkoły Administracji w Spirze i objął katedrę nauk o państwie i polityki; od 1971 do 1972 urzędował jako rektor tejże uczelni.

Herzog był współautorem i współwydawcą, uważanego za podstawowy, komentarza do konstytucji niemieckiej – Maunz/Dürig/Herzog/Scholz.

Od 1981 do 1994 był współwydawcą tygodnika Christ und Welt – Rheinischer Merkur (pol. Chrześcijanin i Świat – Reński Merkury).

W 2000 roku moderował w Bayerischer Rundfunk sześć audycji z serii „Herzog rozmawia z...”.

Rodzina

Urodził się 5 kwietnia 1934 w Landshut w Bawarii i był ewangelikiem. Jego ojciec był wpierw handlowcem, a później pracował w Archiwum Miejskim w Landshut, którego w końcu został dyrektorem. Jego matka była z wykształcenia bankowcem, jednak po ślubie nie wykonywała już zawodu. Roman Herzog był od 1958 roku w związku małżeńskim z Christine Krauß. Z ich małżeństwa pochodzi dwóch synów. Christine Herzog zmarła 19 czerwca 2000 roku w Monachium. Drugą żoną Romana Herzoga była Alexandra baronowa von Berlichingen, z domu von Vultejus.

Partia

Od 1970 był członkiem CDU. Od 1978 do 1983 był federalnym przewodniczącym ewangelickiego zespołu roboczego CDU i CSU. W tym czasie należał również, od 1979, do zarządu federalnego CDU. Od momentu rozpoczęcia urzędowania jego członkostwo zostało zawieszone. Mimo tego kierował, już jako były prezydent, tzw. partyjną (CDU) Komisją Herzoga, która przygotowała, równolegle do rządowej Komisji Rürupa, raport dot. możliwości zreformowania niemieckich ubezpieczeń społecznych. Przyjęty na konwencji CDU w Lipsku dokument stanowił podstawę kampanii wyborczej Angelii Merkel w 2005 roku.

Funkcje w administracji

W 1973 został powołany do rządu krajowego kierowanego przez premiera Helmuta Kohla na stanowisko sekretarza stanu i pełnomocnika landu Nadrenia-Palatynat przy federacji. Zajmując to stanowisko był zarazem członkiem Bundesratu. Funkcje te pełnił również gdy premierem był Bernhard Vogel.

W latach 1978–1980 był, w rządzie krajowym premiera Lothara Spätha, ministrem kultury i sportu landu Badenia-Wirtembergia. Po wyborach do Landtagu badeńskiego w 1980 został jego członkiem z okręgu Göppingen. Przeszedł wtedy z resortu oświaty do spraw wewnętrznych Badenii-Wirtembergii, którym kierował do 1983.

W 1983 został powołany na sędziego Federalnego Trybunału Konstytucyjnego. Z tego powodu 4 października 1983 roku złożył mandat. Był potem do 1987 przewodniczącym Pierwszego Senatu i Wiceprezesem Federalnego Trybunału Konstytucyjnego. Od 1987 do 1994 był prezesem trybunału. Poza działalnością w trybunale był również od 1984 do 1994 profesorem honorowym w Wyższej Szkole Administracji w Spirze i od 1986 do 1994 na Uniwersytecie Eberharda Karla w Tybindze. Jego poprzednikiem na etatowym stanowisku w trybunale był Ernst Benda, a następcą Evelyn Haas.

W wyborach prezydenta federalnego 23 maja 1994 został przez Zgromadzenie Federalne wybrany siódmym prezydentem Republiki Federalnej Niemiec. Na drugą kadencję nie kandydował. W 1994 roku został zaproszony do Polski przez prezydenta Lecha Wałęsę na uroczyste obchody 50. rocznicy powstania warszawskiego. W swoim przemówieniu w Warszawie Herzog nieoczekiwanie przeprosił Polaków za zbrodnie dokonane przez Niemców w czasie II wojny światowej[2]. Żaden Niemiec wcześniej tego nie dokonał poza Willy Brandtem, który przeprosił Żydów w czasie swojej wizyty w Warszawie w 1970 r. W 1996 ustanowił w Niemczech Dzień Pamięci Ofiar Narodowego Socjalizmu. Wielką uwagę zwrócił na siebie mową „impulsową”, w której powiedział, że przez Niemcy musi przejść impuls, aby przezwyciężyć skostniałe struktury (tzw. Przemówienie Berlińskie). 5 listopada 1997 r. wygłosił uznane przez wielu przemówienie dot. nauki. W ogóle nauka zajmowała w jego przemówieniach bardzo ważne miejsce; uważał, że nauka przez wzgląd na swe znaczenie dla każdego z osobna oraz dla całych Niemiec musi być prezentowana na pierwszych stronach gazet.

Roman Herzog przewodniczył Pierwszemu Konwentowi Europejskiemu, który przygotował między grudniem 1999, a październikiem 2000 Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej.

W latach 1999/2000 otrzymał profesurę gościnną na Uniwersytecie Karlsruhe.

Działalność społeczna

Od 1971 do 1980 był przewodniczącym Izby Odpowiedzialności Publicznej Kościoła Ewangelickiego w Niemczech. W latach 1973–1991 członek zwyczajny Synodu Kościoła Ewangelickiego w Niemczech (EKD).

Był przewodniczącym zarządu fundacji Bündnis für Kinder – gegen Gewalt (pol. Przymierze dla dzieci – przeciwko przemocy).

Odznaczenia

W 1996 otrzymał tytuły doktora honoris causa Uniwersytetu Oksfordzkiego (Wielka Brytania) oraz Uniwersytetu Ben-Guriona, Izrael. W 1997 przyznano mu Międzynarodową Nagrodę Miasta Akwizgranu im. Karola Wielkiego. Również w 1997 został, wraz z Václavem Havlem, uhonorowany w Nowym Jorku tytułem „Europejski Mąż Stanu Roku”. W 1998 został doktorem honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego. W tym samym roku przyznano mu Nagrodę im. Leo Baecka. Został również honorowym obywatelem Berlina. Następnie w 2000 otrzymał Order Karla Valentina monachijskiego Towarzystwa Karnawałowego Narrhalla. 2005 został przez Presse Club Hannover uhonorowany Pierścieniem Leibnitza (niem. Leibniz-Ring-Hannover).

Pisma wybrane

• Ograniczenie praw podstawowych według Konstytucji oraz Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, doktorat, 1958.
• Charakterystyczne cechy organizacji państwowej w kwestii prawnej oraz rozwojowo-historycznej, habilitacja, 1964.
• Komentarz do konstytucji „Maunz-Dürig-Herzog” (współwydawca), od 1964.
• Ewangelicki Leksykon Państwa (współwydawca), od 1966.
• Ogólne nauki o państwie, 1971.
• Wczesne państwa. Ich początki oraz formy władzy, 1988.
• Przemiany państwa i prawa, 1994.
• Wizja Europa. Odpowiedzi na globalne wyzwania, Hamburg 1996.
• Czy z historii można się czegoś nauczyć? Abera Verlag, Hamburg 1997.
• Braki w konstytucji? Doświadczenia z konstytucją, 2000 (Deutsche Verlags-Anstalt, Stuttgart / Monachium).