Sidney Lumet (ur. 25 czerwca 1924 w Filadelfii, zm. 9 kwietnia 2011 w Nowym Jorku) – amerykański reżyser, scenarzysta, aktor i producent filmowy.

Biografia

Syn żydowskich aktorów Barucha Lumeta (urodzonego i zamieszkałego w Warszawie do 1920) i Eugenii Wermus. Po raz pierwszy wystąpił na scenie w wieku 4 lat w Yiddish Art Theatre, a na Broadwayu kilka lat później w sztuce Sidneya Kingsleya Dead End. W 1939 zagrał w filmie Dudleya Murphy’ego One Third of a Nation.

W latach 1942-1946 służył w wojsku jako technik-radiolokator w rejonie Indii i Birmy. Uczył sztuki aktorskiej w High School of Professional Arts. Od 1950 pracował w telewizji CBS (początkowo jako asystent reżysera, później samodzielny realizator), dla której zrealizował około 350 programów, w tym seriale, sztuki, między innymi: You Are There, Omnibus, Best of Broadway, Goodyear Playhouse, Alcoa Theater. W 1955 debiutował na Broadwayu reżyserując sztukę Bernarda Shawa The Doctor’s Dilemma.

Lumet wyreżyserował ponad 40 filmów. Pierwszą nominację do Oscara otrzymał w 1958 za reżyserię sztuki Reginalda Rose Dwunastu gniewnych ludzi – swój kinowy debiut reżyserski (Grand Prix na MFF w Berlinie w 1957). Kolejne nominacje otrzymał za reżyserię filmów: Pieskie popołudnie (1975), Sieci (1976) oraz Werdykt (1982), a także za scenariusz do filmu Książę Wielkiego Miasta (1981).

27 lutego 2005 odebrał nagrodę honorowego Oscara za całokształt twórczości.

Był czterokrotnie żonaty; jego żonami były kolejno: Rita Gam (od 1949 do 1954), Gloria Vanderbilt (od 1956 do 1963), Gail Jones (od 1963 do 1978) i Mary Gimbel (od 1980 do śmierci w 2011). Ze związku z Jones miał 2 córki: Amy (ur. 1964) i Jenny (ur. 1967).

Zmarł w swoim domu na Manhattanie w Nowym Jorku. Cierpiał na chłoniaka.

Wybrana filmografia

• Dwunastu gniewnych ludzi (1957)
• Zostać gwiazdą (1958)
• Jak ptaki bez gniazd (1959)
• Zmierzch długiego dnia (1962)
• Czerwona linia (1964)
• Lombardzista (1964)
• Wzgórze (1965)
• Śmiertelna sprawa (1966)
• Żegnaj Braverman (1968)
• Mewa (1968)
• Spotkanie (1969)
• Przyrodni bracia (1970)
• Taśmy prawdy (1971)
• Agresja (1972)
• Serpico (1973)
• Zakochani w Molly (1974)
• Morderstwo w Orient Expressie (1974)
• Pieskie popołudnie (1975)
• Sieć (1976)
• Jeździec (1977)
• Czarnoksiężnik z krainy Oz (1978)
• Książę Wielkiego Miasta (1981)
• Śmiertelna pułapka (1982)
• Werdykt (1982)
• Żądza władzy (1986)
• Nazajutrz (1986)
• Stracone lata (1988)
• Rodzinny interes (1989)
• Pytania i odpowiedzi (1990)
• Obcy wśród nas (1992)
• Adwokat diabła (1993)
• Noc na Manhattanie (1997)
• Krytyczna terapia (1997)
• Gloria (1999)
• Rewizja osobista (2004)
• Uznajcie mnie za winnego (2006)
• Nim diabeł dowie się, że nie żyjesz (2007)