Teodor Kufel, ps. Teoch (ur. 6 marca 1920 w Bielsku, zm. 17 października 2016 w Warszawie) – generał dywizji SZ PRL, uczestnik powstania warszawskiego, funkcjonariusz służb specjalnych PRL (m.in. Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego), Szef Wojskowej Służby Wewnętrznej MON (1964–1979), minister pełnomocny – szef Polskiej Misji Wojskowej w Berlinie Zachodnim (1979-1981).

Dzieciństwo i młodość

Urodzony w powiecie płockim w rodzinie robotniczej. Po ukończeniu szkoły powszechnej rozpoczął działalność w organizacji Młodzieży Wiejskiej „Wici”, a od 1936 był członkiem Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej, za co został aresztowany pod koniec 1937.

II wojna światowa

W 1940 był jednym z organizatorów konspiracyjnej organizacji komunistycznej „Młot i Sierp” w rejonie Płocka. W 1941 współtworzył komitet okręgowy tej organizacji na terenie Płocka. W 1942 organizacja weszła w skład Polskiej Partii Robotniczej, a Kufel wszedł w Płocku w skład Okręgowego Sztabu Gwardii Ludowej (jako oficer do spraw wywiadu i operacji) oraz Komitetu Okręgowego PPR. Nosił pseudonim „Teoch”. Do 1944 brał czynny udział w rozwinięciu działalności organizacji na terenie 11 powiatów na północnym Mazowszu. W kwietniu 1944 oficer łącznikowy w Sztabie Głównym Armii Ludowej. Do zadań Kufla należało utrzymanie łączności między Sztabem Głównym a sztabami obwodów AL oraz ochrona bezpieczeństwa sztabu. W międzyczasie ukończył kurs oficerski i został mianowany na stopień porucznika. W połowie 1944 szef urzędu bezpieczeństwa w Staszowie.

Po wybuchu powstania warszawskiego – 1 sierpnia 1944 – walczył w batalionie Czwartaków (był dowódcą 2. kompanii na Starym Mieście i na Żoliborzu). W pierwszych dnia września 1944 otrzymał rozkaz przejścia do Puszczy Kampinoskiej, gdzie oddział przebywał do 27 września, kiedy to nastąpiło silne uderzenie Niemców. Podjęto wówczas decyzję o rozwiązaniu oddziału i indywidualnym wyjściu z okrążenia. Następnie od października 1944 komendant Okręgu Warszawa Lewa Podmiejska AL.

Okres powojenny Służba w Milicji Obywatelskiej i MBP

Od lutego 1945 był oficerem Milicji Obywatelskiej, m.in. szefem Wydziału Służby Wewnętrznej Komendy Stołecznej MO w Warszawie (1945), p.o. zastępcy komendanta wojewódzkiego MO w Katowicach ds. polityczno-wychowawczych (1945–1946), komendantem wojewódzkim MO w Kielcach (lipiec – sierpień 1946), zastępcą komendanta wojewódzkiego MO w Gdańsku ds. operacyjnych (1946–1947), komendantem wojewódzkim MO w Poznaniu (1947–1950) oraz szefem Oddziału II Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej w Warszawie (1950–1954). Od 1954 funkcjonariusz Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Od kwietnia 1954 do kwietnia 1955 słuchacz Wyższej Szkoły KGB w Moskwie. Od 1955 ponownie oficer Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej - szef Oddziału Kolejowego (1955-1956), szef Inspekcji Kolejowej (1957-1958). Podczas służby w MO awansował do stopnia pułkownika.

Wojskowa Służba Wewnętrzna

W 1958 przeszedł do kontrwywiadu wojskowego (wchodzącego w skład powołanej w 1957 WSW), na stanowisko zastępcy szefa Zarządu I WSW (ds. kontrwywiadu wojskowego). Dwa lata później (1960) stanął na czele Zarządu I WSW a od 1962 roku jednocześnie sprawował funkcję zastępcy szefa WSW. Po odejściu ze stanowiska Szefa WSW gen. bryg. Aleksandra Kokoszyna w 1964, w listopadzie tegoż roku zajął jego miejsce (jako pełniący obowiązki). Od 24 kwietnia 1965 Szef Wojskowej Służby Wewnętrznej MON. Był jedynym Szefem WSW (spośród pięciu generałów kierujących tą służbą w latach 1957-1990), który nie wywodził się z Głównego Zarządu Informacji Wojskowej.

Za jego czasów doszło do znaczącego wzrostu znaczenia i liczebności Wojskowej Służby Wewnętrznej, łączącej funkcję kontrwywiadu wojskowego oraz służby dochodzeniowo-śledczej i porządkowej w WP. W październiku 1965 został uchwałą Rady Państwa PRL awansowany do stopnia generała brygady. Nominację otrzymał w Belwederze z rąk przewodniczącego Rady Państwa PRL Edwarda Ochaba. W październiku 1971 mianowany generałem dywizji. Akt nominacyjny odebrał z rąk przewodniczącego Rady Państwa PRL Józefa Cyrankiewicza. Odegrał istotną rolę w przeprowadzaniu czystek antysemickich w wojsku w latach 1967–1968. Jako były żołnierz AL należał do wpływowej grupy „partyzantów” skupionych wokół gen. Mieczysława Moczara.

Służba dyplomatyczna

W kwietniu 1979 objął funkcję dyrektora generalnego w MSZ, a 1 sierpnia 1979 roku szefa Polskiej Misji Wojskowej w Berlinie Zachodnim (na stanowisku szefa WSW zastąpił go jego wieloletni zastępca i wychowanek gen. dyw. Czesław Kiszczak). Kufel wrócił z Berlina 15 marca 1981, a 11 listopada 1981 został usunięty z zawodowej służby wojskowej i przeszedł na emeryturę.

W meldunku płk Ryszarda Kuklińskiego z 15 lipca 1981 dla CIA znalazła się następująca wzmianka o gen. Kuflu: „Poprzedni szef WSW generał brygady Teodor Kufel został wezwany dyscyplinarnie z Berlina. Toczy się przeciwko niemu śledztwo i nie jest wykluczone, że zostanie ukarany za przekroczenie uprawnień i „nadużycia gospodarcze”. [Generał Kufel był szefem WSW w latach 1964–1979. Potem został p.o. szefa polskiej misji wojskowej w randze ministra w Berlinie Zachodnim]” - zob. „Gazeta Wyborcza” z 14 grudnia 2008.

Działalność partyjna

Członek PPR i PZPR. Z ramienia wojska był wybierany do najwyższych władz partyjnych. Delegat na IV (1964), V (1968), VI (1971) i VII (1975) Zjazd PZPR. Na V Zjeździe PZPR (listopad 1968) wybrany w skład Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej PZPR. W latach 1971–1980 był zastępcą członka Komitetu Centralnego PZPR. Według informacji H.P. Koska („Generalicja Polska”) w 1981 został karnie wykluczony z PZPR.

Działalność społeczna

Od 1972 był wiceprezesem CWKS „Legia” Warszawa. W latach 1974-1979 członek Prezydium Rady Naczelnej ZBoWiD, w latach 1975-1979 także przewodniczący Zarządu Wojewódzkiego ZBoWiD w Warszawie. Obecnie (2009) jest wiceprezesem Fundacji Pomocy i Promocji „Kombatant”, zajmującej się upowszechnianiem wiedzy o lewicowym ruchu oporu i pomocą chorym kombatantom. Od 2001 jest członkiem Zarządu Krajowego Stowarzyszenia Kawalerów Orderu Wojennego Krzyża Grunwaldu. W latach 1996–2000 był przewodniczącym Głównej Komisji Rewizyjnej przy Krajowej Radzie Żołnierzy Armii Ludowej.

Był najstarszym żyjącym generałem dywizji tzw. ludowego Wojska Polskiego, ostatnim żyjącym członkiem organizacji „Młot i Sierp” (po śmierci Jana Ptasińskiego) i ostatnim żyjącym spośród pierwszych 30 odznaczonych Orderem Krzyża Grunwaldu rozkazem z 25 grudnia 1943.

Pochowany na Cmentarzu Wojskowym w Warszawie

Publikacje

• Droga walki, Wyd. MON, Warszawa 1965
• Wkład Gwardii Ludowej i Armii Ludowej w dorobek ludowego Wojska Polskiego /w/ W służbie Polski socjalistycznej. XXX lat ludowego Wojska Polskiego, Wyd. MON, Warszawa 1975

Opinie

Gen. Wojciech Jaruzelski następująco wyraził się o Kuflu w wywiadzie udzielonym prof. Jerzemu Poksińskiemu w 1998: "Było to o tyle dziwne (powołanie Kufla na Szefa WSW), że on znany był już dość jako człowiek niewielkiego lotu nazwijmy. Intelektualnie naprawdę bardzo, bardzo ubogi. Oczywiście miał opanowane rzemiosło, bo jednak od lat był w tym aparacie. Miał też tam jakąś kartę swoją AL-owską, z Mazowsza, jego tutaj takim bliskim przyjacielem jest Ptasiński, Jan Ptasiński”... „Kufel napisał, pisał!, pisali mu, ale jego autorstwa, książkę na temat tych działań podziemnych, partyzanckich na Mazowszu, tam dość gęsto jest od Ptasińskiego”.. „Niezależnie od tego, że był człowiekiem niskiego lotu, bardzo, to miał z kolei wokół siebie, to już później od Kiszczaka się dowiadywałem, ludzi którzy go przerastali, a jednocześnie spełniali rolę złych duchów.”

Odznaczenia i wyróżnienia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1945)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1964)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Order Sztandaru Pracy I klasy – dwukrotnie (1968, 1972)
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy (1944)
• Złoty Krzyż Zasługi (czterokrotnie w 1946)
• Srebrny Krzyż Zasługi
• Krzyż Partyzancki (1951)
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 (1946)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1954)
• Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974)
• Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984)
• Medal za Warszawę 1939-1945
• Złoty Medal Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny (1968)
• Medal Za udział w walkach o Berlin (1971)
• Złoty Medal Za Zasługi dla Obronności Kraju (1973)
• Srebrny Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1968)
• Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju” (1966)
• Medal Komisji Edukacji Narodowej
• Brązowa Odznaka „Za Zasługi w Ochronie Porządku Publicznego” (1973)
• Srebrna Odznaka „Za Zasługi w Ochronie Porządku Publicznego” (1976)
• Odznaka 10 lat w Służbie Narodu
• Odznaka 20 lat w Służbie Narodu (1964)
• Złote odznaczenie im. Janka Krasickiego (1959)
• Złota Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury Fizycznej"
• Nagroda Ministra Obrony Narodowej I stopnia w dziedzinie literatury (za książkę „Droga walki”, 1967)
• Order Czerwonego Sztandaru (ZSRR, 1968)
• Order Przyjaźni Narodów (ZSRR, 1973)
• Medal 20-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945 (ZSRR, 1972)
• Odznaka „25 lat Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945” (ZSRR, 1970)
• Medal 30-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945 (ZSRR, 1975)
• Medal 40-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945 (ZSRR, 1985)
• Medal 50-lecia Zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945 (Rosja, 1995)
• Medal 60-lecia Sił Zbrojnych ZSRR (ZSRR, 1978)
• Złoty Medal Braterstwa Broni (NRD)
• Medal „Za umacnianie Przyjaźni Sił Zbrojnych” I stopnia (CSSR) (1972)
• Medal „30-lecia Bułgarskiej Armii Ludowej” (Bułgaria) (1974)
• Medal Przyjaźni (Socjalistyczna Republika Wietnamu)
• I inne