Wypadek

Zwłoki Sikorskiego wyłowiono z wód Zatoki Katalońskiej Morza Alborańskiego tuż przed północą 4 lipca 1943 roku. Samolot B-24 Liberator II LB-30 nr. AL 523, którym Generał powracał z kilkutygodniowej inspekcji sił polskich na Bliskim Wschodzie w 16 sekund po starcie z gibraltarskiego lotniska zetknął się z powierzchnią morza około 600 m na wschód od końca pasa startowego, co miało miejsce około godz. 23:06. Nie jest znany żaden zarejestrowany zapis zetknięcia się samolotu AL523 z wodą, wobec czego osoby badające to zagadnienie do tej pory przyjmowały jedną z dwóch możliwości: zderzenie z powierzchnią wody lub miękkie wodowanie. Według teorii wodowania, którą popierają zwolennicy przynajmniej jednej teorii spiskowej (patrz niżej), samolot utrzymywał się przez jakiś czas na bardzo spokojnej powierzchni morza, by po około sześciu minutach zatonąć w płytkich (około 7 m) wodach przybrzeżnych. Jednym ze świadków wypadku był brytyjski radiooperator, który obserwował start Liberatora ze swego, odległego o około 400 m, stanowiska. Innym świadkiem miał być Ludwik Łubieński, szef Polskiej Misji Morskiej w Gibraltarze. Na podstawie jego relacji James Robert Norton-Amora, urzędnik stanu cywilnego w Gibraltarze, sporządził akt zgonu generała. Łubieński był także pierwszą osobą, która zawiadomiła polski Londyn o śmierci gen. Sikorskiego w katastrofie i sporządziła stosowny raport.

Oficjalna wersja wydarzeń przedstawiona w raporcie brytyjskiej komisji badającej wypadek jeszcze w 1943 roku ustaliła jako przyczynę katastrofy zablokowanie steru wysokości, jednak nie potrafiła wyjaśnić, jak doszło do tej awarii.

Ciało Sikorskiego, wydobyte z morza i przewiezione do Wielkiej Brytanii na pokładzie polskiego niszczyciela ORP „Orkan”, pochowano na cmentarzu polskich lotników w Newark bez przeprowadzenia autopsji. Po latach nie udało się odnaleźć ani osoby, która fotografowała zwłoki Sikorskiego na nabrzeżu portowym wkrótce po wyłowieniu, ani tym bardziej samych zdjęć.

Uczestnicy lotu i ofiary śmiertelne

Na pokładzie samolotu znajdowało się prawdopodobnie 17 osób. Pojawiają się też przypuszczenia sięgające 20, 22, a nawet 24, mimo że miejsc siedzących dla pasażerów było jedynie 16. Nie odnaleziono m.in. ciała córki Sikorskiego Zofii Leśniowskiej, o której wiedziano, że na pewno była na pokładzie. Według oficjalnej wersji incydent przeżył ze stosunkowo niewielkimi obrażeniami jedynie czeski pilot, Eduard Prchal.

Przypuszczalnie w wyniku wypadku śmierć ponieśli:

Pasażerowie

1. Victor Cazalet, col., brytyjski oficer łącznikowy
2. Jan Gralewski, domniemany kurier AK
3. Tadeusz Klimecki, gen. bryg., szef Sztabu Naczelnego Wodza
4. Adam Kułakowski, adiutant gen. Sikorskiego (ciała nie odnaleziono)
5. Zofia Leśniowska, córka gen. Sikorskiego (ciała nie odnaleziono)
6. W.H. Lock, cywil (ciała nie odnaleziono)
7. Andrzej Marecki, płk dypl., szef III Oddziału Operacyjnego Sztabu Naczelnego Wodza
8. Mr. Pinder, cywil
9. Józef Ponikiewski, por. mar., Adiutant gen. Sikorskiego
10. Władysław Sikorski, premier i Naczelny Wódz PSZ
11. John Percival Whiteley, brig., doradca wicekróla Indii

Członkowie załogi

1. C.B. Gerrie, flight sergeant, radiooperator/strzelec
2. W.S. Herring, squadron leader, drugi pilot (ciała nie odnaleziono)
3. D. Hunter, flight sergeant, radiooperator/strzelec (ciała nie odnaleziono)
4. F. Kelly, sergeant, mechanik
5. L. Zalsberg, warrant officer, nawigator

Zdarzenia przed wypadkiem

Sześć tygodni przed katastrofą, w czasie gdy Sikorski przebywał w Gibraltarze po raz pierwszy, odbywając podróż na Bliski Wschód, przebywający w Londynie minister w rządzie Sikorskiego, Karol Popiel, odebrał telefon, w którym rozmówca twierdził, że generał zginął podczas wypadku samolotu nad Gibraltarem. Połączenie to uznano za żart, ale po 4 lipca stało się powodem do snucia rozmaitych teorii spiskowych. Dwa inne samoloty, którymi wcześniej podróżował Sikorski, również miały wypadki. 30 listopada 1942 roku, samolot generała zmuszony był lądować awaryjnie w Montrealu. Inny dziwny przypadek mógł mieć miejsce kilka miesięcy wcześniej, w marcu.

Polityczne konsekwencje śmierci Sikorskiego

Nowym premierem Rządu RP na uchodźstwie został Stanisław Mikołajczyk, Naczelnym Wodzem, gen. Kazimierz Sosnkowski.

Śmierć Sikorskiego oznaczała całkowite osłabienie pozycji Polski w obozie sojuszników wobec otwarcie wysuwanych roszczeń terytorialnych ZSRR i polityki Stalina zmierzającej konsekwentnie do międzynarodowej izolacji Polski. Jej ukoronowaniem były ustalenia konferencji w Teheranie w kwestii przyszłości Europy, w tym Polski, a w szczególności jej granic i usytuowania geopolitycznego. Strona niemiecka próbowała wykorzystać sytuację, umiejętnie wbijając klin w relacje Polaków z aliantami. Pojawiające się wówczas informacje propagandowe jednoznacznie rozstrzygały, iż wypadek był sprytnie zaplanowaną akcją wymierzoną w Sikorskiego, który dla aliantów stawał się postacią niewygodną i coraz mniej podporządkowaną wewnętrznym rozgrywkom w łonie koalicji, której główni członkowie podejrzewali się nawzajem o chęć zawarcia separatystycznego pokoju z III Rzeszą.

Śledztwa

Śledztwo w 1943

Brytyjczycy, do których należał samolot (RAF/511 Squad., 205 Group SEAC, Coastal Command), przeprowadzili w roku 1943 krótkie śledztwo, po którym ogłosili, że choć „z uzyskanych zeznań oraz przeprowadzonych badań rozbitego samolotu absolutnie nie można ustalić jakiejkolwiek konkretnej przyczyny, która mogła spowodować zacięcie się układu sterowania wysokością”, to za przyczynę wypadku uznali zacięcie steru wysokości, a następnie zebrane materiały utajnili.

Nie wyjaśniona pozostaje m.in. rola Kima Philby – szefa kontrwywiadu brytyjskiego (MI6) na obszar Morza Śródziemnego i jednocześnie sowieckiego agenta, który w tym właśnie czasie rezydował w Gibraltarze.

Pomimo odnalezienia ośmiu ciał osób, które zginęły w wyniku katastrofy brytyjskiego Liberatora, zwłok kilku towarzyszy Sikorskiego nigdy nie znaleziono. Z tego powodu pojawiły się pogłoski, iż mogli oni zostać porwani do Związku Sowieckiego. Pośród możliwych ofiar takiego wydarzenia wymieniano nawet córkę generała, Zofię Leśniowską. W 1945 roku cichociemny Tadeusz Kobyliński miał ją zobaczyć w jednym z obozów sowieckiego GUŁagu. Zgodnie z późniejszą relacją Jana Kozłowskiego, Kobyliński próbował w 1945 i w 1946 roku uzyskać pozwolenie od dowództwa Armii Krajowej na rozpoczęcie misji ratunkowej, która miała uwolnić córkę Sikorskiego.

Relacje świadków

Przed odlotem Sikorski miał poprosić czeskiego oficera, Eduarda Prchala, aby pilotował samolot. Prchal, który jako jedyny przeżył katastrofę, znany był z tego, że nigdy nie zakładał kamizelki ratunkowej. Jednak w tym przypadku, gdy wyciągnięto go z morza, miał ją na sobie. Podczas śledztwa pilot zaprzeczył temu faktowi, po czym przypisał to szokowi i amnezji wywołanej przez wypadek. Później jednak wyjaśniał, że najwidoczniej musiał instynktownie założyć kamizelkę, gdy zdał sobie sprawę z tego, że samolot miał kłopoty.

Obserwującego akcję ratowniczą gubernatora Gibraltaru generała Sir Franka Noela Mason-MacFarlane’a zastanowił również widok wyłowionego Prchala, ubranego przepisowo w kamizelkę ratunkową (tzw. „maewestkę”), czego żaden z pilotów wobec przesądu „żeby nie prowokować licha...” nigdy nie praktykował.

Według niektórych (nie indagowanych później) źródeł lękliwe zachowanie nurków było poszlaką, wskazującą na to, że odnaleźli ciało Leśniowskiej, córki Sikorskiego, ale wobec przesądu mówiącego o tym, że dotknięcie włosów topielicy zwiastuje śmierć, porzucili je. Nigdy nie wyjaśnionych „dziwnych” zdarzeń związanych z całym incydentem i pytań, na które nawet nie próbowano znaleźć żadnej odpowiedzi było znacznie więcej.

Oględziny zwłok Sikorskiego

Mjr Anthony Quayle, który zidentyfikował generała po wypadku, wyraźnie powiedział, że generał miał „czysty otwór wywiercony przez jakiś ostry przedmiot w kąciku jednego oka, chociaż samo oko zupełnie nie było uszkodzone”. Płk Ludwik Martel, który miał widzieć ciało generała, też dostrzegł „okrągły otwór na czole”.

Próby wyjaśnienia przyczyn

Racjonalnych prób wyjaśnienia przyczyn katastrofy podejmowano się wielokrotnie. Z uwagi na brak dokumentu, w formie na przykład filmu, na którym zarejestrowano by szczegóły zdarzenia, jako racjonalne trzeba określić próby, których autorzy używali rozumu w celu ustalenia prawdy, niezależnie od tego, czy wychodzili z aksjomatu awarii, błędu pilota, czy spisku.

Zablokowanie sterów przez worek z pocztą

Jan Bartelski, doświadczony lotnik, walczący z Niemcami podczas kampanii wrześniowej 1939 roku, od 1940 w RAF Coastal Command, a w latach 1948-1978 dowódca samolotów pasażerskich linii KLM i uczestnik kilku komisji badających przyczyny wypadków lotniczych, przeprowadził drobiazgową analizę katastrofy, przy czym zwrócił szczególną uwagę na dwa worki pocztowe, znalezione 5 lipca 1943 roku obok pasa startowego w Gibraltarze, a pochodzące bez wątpienia z samolotu Sikorskiego.

Jego zdaniem kilka takich worków (ważących do 15 funtów każdy) zostało wywianych z samolotu pędem powietrza wpadającego przez otwartą jeszcze klapę przedniego koła i uchodzącego przez uchyloną pokrywę luku bocznego w tylnej części kadłuba. Jeden z tych worków mógł dostać się między statecznik poziomy i ster wysokości a tym samym zablokować stery i spowodować katastrofę.

Teorie o zamachu

Pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku nastąpił przełom w postrzeganiu katastrofy, spowodowany m.in. publikacją brytyjskiego historyka Davida Irvinga, a zatytułowaną „Accident. The Death of General Sikorski”. Powstał wówczas raport przeznaczony dla ówczesnego brytyjskiego premiera Harolda Wilsona, na tyle „rewolucyjny”, że aż stwierdzono w nim wręcz: nie można wykluczyć, iż do katastrofy mogło dojść wskutek sabotażu. Jednak sformułowanie to nadal niczego nie wyjaśniło.

Dziennikarz Dariusz Baliszewski, zajmujący się od wielu lat próbą wyjaśnienia okoliczności śmierci Sikorskiego, pisał, że:

To był prawdopodobnie najdziwniejszy wypadek lotniczy w dziejach świata. Samolot, na przekór prawom fizyki, miał wystartować z uszkodzonym sterem wysokościowym, po czym wodować kilkaset metrów od brzegu. Zanim zatonął, miał utrzymywać się na wodzie ponad 6 minut, by następnie, kapotując, miękko osiąść na dnie. Zaskakujące jest to, że drobne przedmioty znalezione po katastrofie na dnie morza nosiły ślady uszkodzeń charakterystycznych jedynie dla eksplozji

— Dariusz Baliszewski, Bransoletka Zofii.

Dodatkowo, część ciał wydobytych z wraku z trudnością została zidentyfikowana, a ciał części osób podróżujących samolotem, w tym córki generała Zofii Leśniowskiej, nigdy nie odnaleziono. Ponadto według badającego katastrofę Tadeusza Kisielewskiego nie istnieje choćby jedno źródło potwierdzające fakt wejścia córki generała Sikorskiego na pokład samolotu.

Niektórzy badacze twierdzą, że w rzeczywistości do katastrofy (ang. crash-landing) nie doszło, a samolot łagodnie wodował zaraz po starcie (ang. ditching), co zdarzało się wielokrotnie wcześniej i później, nie pociągając za sobą ofiar w ludziach – do takich wniosków doszedł np. profesor Jerzy Maryniak z Wydziału Mechanicznego Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej, który oparł się na komputerowej symulacji ostatniego lotu Liberatora. Tadeusz Kisielewski twierdzi, iż powszechnie znaną informacją był fakt niezapinania pasów bezpieczeństwa podczas lotu przez gen. Sikorskiego i towarzyszące mu osoby, co uprawdopodobniłoby spowodowanie śmierci pasażerów przy założonym wodowaniu (6 pasażerów zajęło miejsca w kabinie pasażerskiej w fotelach z pasami, zaś 5 w fotelach bez pasów w komorze bombowej). Ponadto Tadeusz Kisielewski twierdzi, że niektórzy świadkowie wspominali, że silniki zostały wyłączone sekundę przed zetknięciem się kadłuba z wodą, czyli zgodnie z procedurą stosowaną przy manewrze wodowania. W tym samym wywiadzie prasowym Tadeusz Kisielewski odrzucił również tezę o przeciążonym samolocie twierdząc, że opiera to na własnych wyliczeniach (ładunek, pasażerowie itd.), jednak tych obliczeń nie podał. Ponadto stwierdził, że nurkowie nie znaleźli nic, co mogło by znacząco zwiększyć masę Liberatora.

Także Dariusz Baliszewski przedstawił teorię o zamachu w swojej najnowszej interpretacji opartej na konfrontacji niespójnych wypowiedzi świadków oraz analizie obfitego materiału źródłowego. Przedstawiona w telewizji TVN rekonstrukcja jednoznacznie określa wydarzenia w Gibraltarze jako zamach, nadzorowany przez brytyjskie służby specjalne i gubernatora Gibraltaru Franka Noela Mason-Macfarlane’a pod silną presją obecnego w tym czasie w Gibraltarze ambasadora Związku Sowieckiego, Iwana Majskiego, a wykonane rękami podwójnych agentów brytyjsko-polskich. W rzeczywistości Majski prawdopodobnie nie wiedział o pobycie Sikorskiego tego dnia w Gibraltarze, nawet jeśli dotarł odpowiednio wcześnie do Moskwy raport Philby’ego.

Teorie spiskowe dotyczące zamachu na generała Sikorskiego są przedmiotem krytyki niektórych historyków (jak np. Andrzej Garlicki), którzy podważają rzetelność części relacji. Ustalenia śledztwa z 2009 roku jednoznacznie odrzuciły teorie spiskowe zakładające, że do zabójstwa generała Sikorskiego miało dojść jeszcze przed lotem.

W grudniu 2013 pion śledczy IPN umorzył śledztwo w tej sprawie stwierdzając, że dowody nie pozwalają ani potwierdzić ani wykluczyć tezy o zamachu. Wykluczono natomiast, żeby do zamachu na generała Sikorskiego doszło jeszcze przed startem z Gibraltaru. W marcu 2014 roku, po oddaleniu zażalenia córki Jana Gralewskiego przez sąd, decyzja o umorzeniu stała się prawomocna.

Samolot przeciążony i przekroczony dopuszczalny zakres położenia środka ciężkości

Zdaniem Jerzego Zięboraka, podstawową przyczyną katastrofy AL523 było wykonanie lotu na samolocie przeciążonym, z położeniem środka ciężkości znacznie przekraczającym dopuszczalne tylne. Przyczynami dodatkowymi były przejście do wznoszenia poniżej minimalnej bezpiecznej prędkości, nieprawidłowe włączenie autopilota podczas wznoszenia oraz przemieszczenie ładunku i pasażerów samolotu do tyłu w momencie przejścia do zniżania, co spowodowało dalsze przesunięcie środka ciężkości samolotu do tyłu. Autor Studium katastrofy..., były żołnierz AK, inżynier, pilot doświadczalny, doktor nauk technicznych i wykładowca akademicki, przeanalizował i zaprezentował wszystkie dostępne informacje i wyniki własnych analiz, uzasadniające tezę o technicznych przyczynach katastrofy gibraltarskiej. Jerzy Zięborak oparł się na danych zawartych w sprawozdaniu Brytyjskiej Komisji Śledczej, oświadczeniach świadków wypadku oraz na dokumentacji konstrukcyjnej i eksploatacyjnej samolotu. Poza ustaleniami co do przyczyn katastrofy, doszedł na ich podstawie m.in. do wniosku, że samolot pilotował w feralnym locie W. S. Herring, zaś E. Prchal zajmował fotel drugiego pilota.

Autor Studium katastrofy..., opracowując diagram czasowy przelotów samolotów z generałem Sikorskim i ambasadorem Majskim, sporządzony na podstawie książki Majskiego i zeznań świadków, zakwestionował także odlot samolotu Majskiego w godzinach południowych, przyjmując iż miało to miejsce w rzeczywistości ok. godz. 18:30 w dniu 4 lipca, oraz wyrażając przypuszczenie, iż w godzinach popołudniowych tego dnia mogło dojść do zaplanowanego spotkania gen. Sikorskiego z ambasadorem Majskim.

Jeśli chodzi o ładunek znaleziony przez nurków, Jerzy Zięborak cytuje relacje z poszukiwań podwodnych w rejonie katastrofy w „Wypisach”. Według cytowanej tam relacji Williama Baileya, dowódcy zespołu nurków w Gibraltarze, przekazanej C. Thompsonowi (Wypis 150, s. 369-371), jego zespół znalazł „sporo toreb podróżnych i zwykłych walizek, ale trzeba pamiętać, że tym samolotem leciało co najmniej piętnaście osób”. Jednak Bailey podkreślił, że on i jego zespół pracowali w miejscu, gdzie rozbił się samolot Sikorskiego, tylko do chwili, gdy nurkowie zostali ostrzelani z hiszpańskich bunkrów, przypuszczalnie po nieświadomym, zbyt dalekim wtargnięciu na wody hiszpańskie. Inny cytowany świadek, Ullman, wspomina,że oglądał „ogromne ilości wyciągniętych z wody ubrań, całe kufry i walizy pełne odzieży, nikt nie miał pojęcia, do kogo one należały”. Jerzy Zięborak komentuje tę relację Ullmana, że „można dojść do wniosku, że przekazali je Hiszpanie, skoro z zeznań nurków brytyjskich wynika, że takich ogromnych ilości ubrań nie wydobyli” (Wypis 177). Żaden z cytowanych w „Wypisach” świadków nie określił jednak wagi znalezionych przedmiotów.

Źródła nie podają, czy w instrukcjach określono bezpieczną wagę tego typu Liberatora do wodowania i czy samolot posiadał możliwość zrzutu paliwa, zwłaszcza biorąc pod uwagę wyjątkowo krótki czas w tym przypadku na wykonanie takiego manewru przed zetknięciem z wodą.

Ekshumacje

Ekshumacja i oględziny zwłok w 1993

W związku z 50. rocznicą śmierci generała Sikorskiego polski rząd w tym minister spraw zagranicznych Krzysztof Skubiszewski zabiegał o możliwość wydobycia jego prochów i pochowania ich w Polsce. Zabiegi te zakończyły się powodzeniem w 1993 roku.

Ekshumację w Newark przeprowadzono po uzyskaniu stosownej zgody władz brytyjskich wyrażonych w nocie oficjalnej i w tajnym protokole oraz uzyskaniu zezwolenia wojewody małopolskiego na wwóz prochów ludzkich i pochowanie ich na terenie katedry na Wawelu. W obecności brytyjskiego lekarza sądowego, ekipy filmowej oraz przedstawicieli polskiego konsulatu (w polskiej delegacji nie uczestniczył ekspert z zakresu medycyny sądowej) wydobyto z grobu podwójną trumnę z ciałem generała Sikorskiego. Otwarcie trumny nastąpiło na terenie cmentarza w specjalnie w tym celu ustawionym namiocie. Po otwarciu drugiej trumny wyjęto z niej ciało owinięte w wojskowy koc. Świadczy to o tym, że zwłoki nie były ubrane w mundur wojskowy stosownie do ceremoniału w pogrzebach wojskowych, lecz zostało złożone do trumny w takim stanie, w jakim wydobyto je z wody.

Oględzin zwłok dokonał lekarz i tylko on dotykał zachowanego w dobrym stanie zmumifikowanego ciała generała. Według pisemnej relacji jednego ze świadków na powłokach brzusznych, klatce piersiowej i na skórze czaszki nie zauważył żadnych rozcięć ani śladów zszycia co świadczy o tym, że w 1943 nie przeprowadzono żadnego z elementów pełnej sekcji zwłok. Po kilkugodzinnych oględzinach, bez otwierania jam ciała zwłoki złożono w nowej trumnie, a tę opieczętowano pieczęciami konsularnymi i w uroczystej oprawie wojskowej przewieziono do Warszawy, a stamtąd do Krakowa.

17 września 1993 w obecności prezydentów Wałęsy i Kaczorowskiego trumna została złożona w grobowcu w krypcie św. Leonarda w katedrze św. Stanisława i Wacława na Wawelu w Krakowie.

Ekshumacja i sekcja zwłok w 2008

Postanowieniem prokuratora z Oddziałowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Katowicach z 3 września 2008 wszczęto śledztwo w sprawie zbrodni komunistycznej polegającej na sprowadzeniu niebezpieczeństwa katastrofy w komunikacji powietrznej w dniu 4 lipca 1943 r. w Gibraltarze w celu pozbawienia życia premiera i Naczelnego Wodza Sił Zbrojnych RP generała Władysława Sikorskiego, przez co doszło do katastrofy samolotu „Liberator” Mk II nr ew. AL 523 należącego do 511 dywizjonu brytyjskich Królewskich Sił Powietrznych, w wyniku czego śmierć ponieśli generał Władysław Sikorski i towarzyszący mu obywatele RP.

Wcześniej Prezydent RP Lech Kaczyński i premier RP Donald Tusk poparli postulaty części historyków dokonania ekshumacji zwłok generała Władysława Sikorskiego. Pozostali badacze krytykowali ideę powtórnego badania zwłok jako niepotrzebnej profanacji i zagrażającej marmurowemu grobowcowi w którym od 1993 roku spoczywają zwłoki generała.

Decyzja o powtórnej ekshumacji i sekcji zwłok szczątków Władysława Sikorskiego została podjęta w toku czynności procesowych w związku z prowadzonym śledztwem przez prokuratora z Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Katowicach. Równocześnie zawiadomiony został powiatowy inspektor sanitarny oraz archidiecezja krakowska jako właściciel miejsca pochówku (Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie). Ekshumacja odbyła się 25 listopada 2008, a badanie zwłok generała przeprowadzono w dniach 25-26 listopada. Ponowny pochówek odbył się w katedrze wawelskiej 26 listopada 2008 roku.

Zgodnie z komunikatem rzecznika prasowego IPN-u po ekshumowaniu metalowej trumny z grobowca nastąpiło jej otwarcie w Zakładzie Medycyny Sądowej w Krakowie. Następnie ciało generała zostało przełożone do hermetycznych foliowych worków wyjałowionych od zewnątrz by mogło zostać zbadane w Zakładzie Radiologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Potem szczątki generała przewieziono powtórnie do Zakładu Medycyny Sądowej, gdzie lekarze przeprowadzili sekcję oraz pobrali próbki do badań toksykologicznych i DNA. Planowano też wykonać pośmiertną rekonstrukcję twarzy Sikorskiego, co jest krytykowane jako działanie niepotrzebne w związku z istnieniem znacznej liczby jego zdjęć.

Pod koniec stycznia 2009 ogłoszony został raport z przeprowadzonej sekcji szczątków generała. Wykluczono w nim hipotezy o wcześniejszym zastrzeleniu, uduszeniu lub otruciu generała i stwierdzono, że śmierć Władysława Sikorskiego nastąpiła wskutek obrażeń wielonarządowych, typowych dla ofiar wypadków komunikacyjnych lub upadku z wysokości, a zatem najwcześniej w chwili uderzenia samolotu w wodę. Nie wykluczono również utonięcia jako współprzyczyny śmierci. W związku z tymi ustaleniami, kierujący zespołem badaczy dr Tomasz Konopka oświadczył, iż rozważanie innych sposobów wcześniejszego pozbawienia życia jego zespół uważa za bezprzedmiotowe, a tym samym wszelkie spiskowe teorie należy uznać za nieprawne do czasu ujawnienia archiwów brytyjskich.

Katastrofa w kulturze

Filmy dokumentalne

• Niedokończona podróż (ang. Unfinished journey) z 1943 roku, scenariusz: Ksawery Pruszyński, reżyseria: Eugeniusz Cękalski
• Władysław Sikorski z 1981 roku, scenariusz i reżyseria: Krzysztof Szmagier
• Generał Władysław Sikorski. Tajemnica śmierci z 1987 roku, scenariusz i reżyseria: Witold Zadrowski
• Katastrofa gibraltarska 1943. Ostatni świadkowie z 2012 roku, scenariusz i reżyseria: Jędrzej Lipski i Piotr Mielech

Produkcje kinowe

• Katastrofa w Gibraltarze – film z 1984, reż. Bohdan Poręba
• Generał – zamach na Gibraltarze – film kinowy z 2009 na podstawie badań Dariusza Baliszewskiego, reż. Anna Jadowska
  • Generał – czteroodcinkowy serial telewizyjny fabularno-dokumentalny z 2009

Inne

W 2014 roku został wydany komiks pt. „Umarłem na Gibraltarze” według scenariusza Piotra Mańkowskiego, narysowany przez Tomasza Kleszcza. Stanowi on interpretację okoliczności katastrofy zawierającą domieszkę fikcji literackiej.