Adolf Dygasiński (ur. 7 marca 1839 w Niegosławicach koło Pińczowa, zm. 3 czerwca 1902 w Grodzisku Mazowieckim) – polski powieściopisarz, publicysta, pedagog, jeden z głównych przedstawicieli naturalizmu w literaturze polskiej.

Biografia

Jego ojcem był Jan Dygasiński, dworski oficjalista. Pochodząc z biednej i licznej rodziny często cierpiał niedostatek i musiał pracować na swoje utrzymanie. Dygasiński wychowywał się we wsi Donatkowice. Początkowo kształcił się w Pińczowie, potem w Szkole Wyższej Realnej w Kielcach.

W roku 1862 rozpoczął studia uniwersyteckie w Szkole Głównej w Warszawie, gdzie studiował językoznawstwo, przyrodę i geografię. W 1863 wziął czynny udział w powstaniu styczniowym. Dwukrotnie był więziony, w Szczekocinach i Olkuszu. Po upadku powstania ponownie podjął studia w Szkole Głównej. Przez krótki czas studiował w Pradze na Uniwersytecie Karola. Niedostatki finansowe nie pozwoliły mu jednak kontynuować studiów. Podjął się pracy guwernera na dworach ziemiańskich, był m.in. wychowawcą polskiego malarza Jacka Malczewskiego.

W latach 1871–1877 przebywał w Krakowie, gdzie zajmował się pracą pedagogiczną oraz prowadził niewielką księgarnię wydawniczą. W tym okresie poznał i poślubił w 1872 roku Natalię Wyszkowską. Mieli kilkoro dzieci, ale tylko jedno (córka Zofia) dożyło wieku dojrzałego. Doprowadzony do bankructwa, opuścił Kraków w lipcu 1877 i wyjechał do Warszawy. W Warszawie był nauczycielem w kilku szkołach, jednak pod zarzutem prowadzenia zajęć w języku polskim odebrano mu prawo wykonywania zawodu. W tej sytuacji ponownie podjął pracę prywatnego nauczyciela. Pisywał już wówczas do prasy warszawskiej, głównie na tematy pedagogiczne. Jako pisarz zadebiutował w wieku 44 lat, jego nowele wydrukował "Przegląd Tygodniowy".

W latach 1884–1887 trafił do kolegium redakcyjnego tygodnika "Wędrowiec" - czołowego pisma polskiego naturalizmu, a następnie został jego współredaktorem. Współpracował również z czasopismem "Głos" (1886), a do 1888 – z miesięcznikiem geograficzno-etnograficznym „Wisła”.

W trakcie swojej kariery literackiej napisał 21 powieści i ponad 130 nowel; od 1884 roku (pierwszy tom nowel) jego utwory ukazywały się w formie książkowej. Cieszyły się sporym powodzeniem, były tłumaczone na rosyjski i niemiecki.

W latach 1890–1891 Dygasiński wyprawił się w podróż do Brazylii, szlakiem polskiej emigracji "za chlebem". Powstał tam cykl listów opisujący tragiczne losy polskich emigrantów. Przez następne lata nadal utrzymywał się obejmując posadę guwernera i korepetytora licznych bogatych rodzin ziemiańskich (m.in. u hr. Chodkiewiczów). Pod koniec życia osiadł w Warszawie. Zmarł po kilkumiesięcznej chorobie (udar mózgu). Pogrzeb odbył się 6 czerwca w Warszawie, gdzie został pochowany na cmentarzu Powązkowskim.

Twórczość

W swojej twórczości bardzo często poruszał tematykę życia mieszkańców wsi i małych miasteczek, podkreślając wspólnotę losów ludzi i zwierząt.

Najważniejsze publikacje z twórczości Dygasińskiego:

• Wilk, psy i ludzie (1883)
• Ogólne zasady pedagogiki dotyczące wykształcenia umysłu, uczuć, moralności i religijności (1883)
• Na pańskim dworze (1884)
• Głód i miłość (1885)
• Na warszawskim bruku (1886)
• Nowe tajemnice Warszawy (tom 1-2, 1887)
• Właściciele (1888)
• Beldonek (1888)
• Jak się uczyć i jak uczyć innych (1889)
• Pan Jędrzej Piszczalski (1890)
• Na złamanie karku (1893)
• Gorzałka (1894)
• As (1896)
• Żywot Beldonka (1898)
• Zając (1900)
• Listy z Brazylii (1900)
• Margiela i Margielka (1901)
• Gody życia (1902)