Elżbieta Barszczewska, właśc. Elżbieta Maria Barszczewska-Wyrzykowska (ur. 29 listopada 1913 w Warszawie, zm. 14 października 1987 tamże) – polska aktorka teatralna i filmowa. Była żoną aktora Mariana Wyrzykowskiego, z którym miała syna Juliusza.

Kariera teatralna

Maturę zdała w 1932 w warszawskim Gimnazjum im. Marii Konopnickiej. Zamierzała wstąpić do Szkoły Nauk Politycznych, ale ostatecznie zdecydowała się na studia aktorskie. Warszawski PIST ukończyła w 1934. W tym samym roku zadebiutowała na scenie Teatru Polskiego rolą Heleny w Śnie nocy letniej Szekspira w reżyserii Leona Schillera.

Do 1939 występowała na scenach TKKT oraz gościnnie w Teatrze Narodowym. W czasie okupacji pracowała jako kelnerka w kawiarni U aktorek i brała udział w konspiracyjnym życiu teatralnym. W marcu 1941 roku aresztowana przez niemieckie władze okupacyjne w związku ze sprawą zabójstwa Igo Syma[1]. Po wojnie pracowała w Teatrze Polskim (1945-62), w Teatrze Narodowym (1962-65) i od 1965 do 1987 ponownie w Teatrze Polskim.

Ostania premiera, która była udziałem aktorki, to Wspomnienie według Johna Murrela z rolą Sary Bernhardt. W Teatrze Telewizji wystąpiła w Pieśni Marie de France.

Została pochowana na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

• 1934 – Sen nocy letniej jako Helena (reż. L. Schiller)
• 1935 – Wielki człowiek do małych interesów jako Aniela (reż. Aleksander Zelwerowicz)
• 1939 – Hamlet jako Ofelia
• 1945 – Wesele jako Maryna (reż. Jacek Woszczerowicz)
• 1946 – Lilla Weneda jako Lilla Weneda (reż. Juliusz Osterwa)
• 1947 – Oresteja jako Elektra (reż. Arnold Szyfman)
• 1947 – Hamlet jako Ofelia (reż. A. Szyfman)
• 1948, 1954 – Cyd jako Infantka (reż. Edmund Wierciński)
• 1948 – Fantazy jako Diana (reż. E. Wierciński)
• 1953 – Wujaszek Wania jako Helena Andrejewna (reż. Maria Wiercińska)
• 1953 – Horsztyński jako Salomea (reż. E. Wierciński)
• 1958 – Nora jako Nora (reż. M. Wiercińska)
• 1958 – Mazepa jako Amelia (reż. Roman Zawistowski)
• 1960 – Gra miłości i śmierci jako Zofia de Courvoisier (reż. Zdzisław Mrożewski)
• 1961 – Wysoka ściana jako Urszula Darniewicz (reż. M. Wyrzykowski)
• 1962 – Wysoka ściana jako Urszula Darniewicz (reż. Jerzy Hoffman)
• 1963 – Elektra jako Elektra (reż. Kazimierz Dejmek)
• 1964 – Fircyk w zalotach jako Podstolina (reż. Józef Wyszomirski)
• 1964 – Wiśniowy sad jako Raniewska (reż. Władysław Krasnowiecki)
• 1968 – Lilla Weneda jako Roza Weneda (reż. August Kowalczyk)
• 1975 – Pigmalion jako Pani Higgins (reż. Anna Minkiewicz)
• 1976 – Maria Stuart jako Maria Stuart (reż. A. Kowalczyk)
• 1978 – Dziady jako Pani Rollinson (reż. Adam Hanuszkiewicz)
• 1981 – Wspomnienie jako Sara Bernhardt (reż. Jan Bratkowski)

Filmografia

Na dużym ekranie zadebiutowała jeszcze jako studentka w filmie Co mój mąż robi w nocy w reżyserii Michała Waszyńskiego; dzięki delikatnej urodzie, głosowi o ciekawej barwie i talentowi szybko zdobyła popularność i uznanie publiczności i krytyki, stała się gwiazdą. W latach 1935-1939 zagrała 13 głównych ról w filmach:

• 1936:
  • Pan Twardowski
  • Trędowata
  • Dziewczęta z Nowolipek jako Bronka
  • Płomienne serca
• 1937:
  • Znachor
  • Granica jako Elżbieta Biecka
  • Kościuszko pod Racławicami
  • Ostatnia brygada
• 1938:
  • Profesor Wilczur
  • Geniusz
• 1939:
  • Kłamstwo Krystyny
  • Trzy serca
  • Nad Niemnem jako Justyna

Po wojnie zagrała tylko w jednym filmie – Rytmie serca (1977) Zbigniewa Kamińskiego.

Pracowała między innymi z takimi aktorami jak Mieczysława Ćwiklińska, Stefan Jaracz, Kazimierz Junosza-Stępowski, Stanisława Wysocka.

Odznaczenia i nagrody

• Order Sztandaru Pracy I Klasy (1959)
• Order Sztandaru Pracy II klasy (1949)
• Złoty Krzyż Zasługi (1946)
• Złoty Krzyż Zasługi (1953)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)
• Medal 40-lecia Polski Ludowej (1985)
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966)
• Odznaka Zasłużony Działacz Kultury (1968)
• Złota Odznaka „Za zasługi dla Warszawy”
• Nagroda ministra spraw zagranicznych za rolę Ofelii na Festiwalu Szekspirowskim (1947)
• Nagroda Państwowa II stopnia za działalność aktorską (1955)
• Nagroda m.st. Warszawy za całokształt pracy artystycznej w minionym 10-leciu (1955)
• Nagroda m.st. Warszawy za całokształt pracy artystycznej (1960)
• Nagroda im. Wł. Pietrzaka (1972)
• Nagroda „Homo Varsoviensis’76” – nagroda tygodnika „Stolica” (1977)
• Nagroda ministra kultury i sztuki I stopnia za wybitne osiągnięcia w dziedzinie aktorstwa (1977)