Inessa Elisabeth Armand (ur. jako Inès Stéphane 8 maja 1874, Paryż, Francja, zm. 24 września 1920, Nalczyk, Rosja) – rosyjska komunistka pochodzenia francuskiego, kochanka Włodzimierza Lenina.

Życiorys

Urodziła się jako córka Théodore'a Stéphane, śpiewaka operowego, i Nathalie Wild, teatralnej aktorki komediowej. Ojciec jej umarł, gdy miała 5 lat, i została wzięta na wychowanie przez ciotkę mieszkającą w Moskwie.

W wieku lat 19 poślubiła Aleksandra Armand, syna bogatego rosyjskiego przedsiębiorcy z branży tekstylnej. Otworzyli razem szkołę dla chłopskich dzieci. Przyłączyła się także do grupy charytatywnej pomagającej pozbawionym środków do życia kobietom z Moskwy.

W 1903 wstąpiła w szeregi nielegalnej Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji. Armand rozpowszechniała nielegalne materiały propagandowe i po aresztowaniu w czerwcu 1907, została skazana na dwuletnie zesłanie na Syberię.

Po powrocie z zesłania Armand opuściła Rosję i osiadła w Paryżu, gdzie poznała Lenina i innych bolszewików przebywających na emigracji. W 1911 została sekretarzem Komitetu Organizacji Zagranicznych SdPRR utworzonej celem koordynacji działań wszystkich grup bolszewickich działających w Europie Zachodniej.

Armand powróciła do Rosji w lipcu 1912, aby pomóc w organizacji bolszewickiej kampanii wyborczej do Dumy. Dwa miesiące później została aresztowana i uwięziona na okres sześciu miesięcy. Po jej uwolnieniu w sierpniu 1913, wyjechała do Galicji do Lenina i Nadieżdy Krupskiej. W tym okresie rozpoczęła także redagowanie bolszewickiej gazety przeznaczonej dla pracujących kobiet pt. Robotnica.

Armand była zirytowana, gdy wielu socjalistów w Europie nie sprzeciwiło się, a nawet przyczyniło się poprzez głosowania za kredytami wojennymi dla swych narodowych rządów, wybuchowi I wojny światowej. Razem z Leninem prowadziła propagandę wśród wojsk sprzymierzonych nakłaniającą żołnierzy do zwrócenia swojej broni przeciwko swoim oficerom i rozpoczęcia rewolucji socjalistycznej. W marcu 1915, Armand pojechała do Szwajcarii, gdzie zorganizowała antywojenną Międzynarodową Konferencję Kobiet Socjalistycznych.

Gdy 2 marca 1917 car Mikołaj II abdykował przekazując władzę w kraju Rządowi Tymczasowemu, bolszewicy, którzy przebywali na wygnaniu, robili wszystko, by móc powrócić do kraju i współtworzyć przyszłość kraju. Niemieckie Ministerstwo Spraw Zagranicznych, mające nadzieję, że ich obecność w Rosji może przyczynić się do osłabienia państwa carów i przeniesienia wojny na front wschodni, przygotował dla Armand, Włodzimierza Lenina i 26 innych rewolucjonistów specjalnie zaplombowany pociąg celem wysłania go do Piotrogrodu.

Po rewolucji październikowej Armand pełniła funkcję członka komitetu wykonawczego moskiewskiej Rady Delegatów Robotniczych. Była zagorzałym krytykiem decyzji rządu radzieckiego o podpisaniu traktatu pokojowego w Brześciu Litewskim. Po powrocie do Piotrogrodu, została dyrektorem Żenotdiełu, organizacji powołanej do pilnowania równości płci w Partii Komunistycznej i w radzieckich związkach zawodowych. Przewodniczyła także Pierwszej Międzynarodowej Konferencji Kobiet Komunistycznych w 1920. Wkrótce potem zaraziła się cholerą i umarła w wieku 46 lat.

Inessa Armand została sportretowana w filmach Lenin w Paryżu, Le Train i All My Lenins.

Bibliografia

• Jean Freville, Z rodu entuzjastów, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1961.
• Erotyczny trójkąt w łóżku wodza