Pola Gojawiczyńska, właściwie Apolonia Gojawiczyńska z domu Koźniewska (ur. 1 kwietnia 1896 w Warszawie, zm. 29 marca 1963 tamże) – polska pisarka.

Dzieciństwo

Urodziła się w Warszawie w rodzinie rzemieślniczej. Była córką Anastazji z Krawczyków i Jana Koźniewskiego, stolarza, który prowadził warsztat przy ulicy Nowolipki. Uczyła się w szkole powszechnej, jednak w 1905 po strajku szkolnym została wydalona ze szkoły. Później pobierała naukę na kompletach, na pensji, wreszcie rozpoczęła kursy dla wychowawczyń w ochronce. W 1914 jej rodzina wyjechała do Rosji.

Debiut

Apolonia zdana sama na siebie rozpoczęła pracę jako wychowawczyni w przedszkolach miejskich, podwarszawskich ochronkach, bibliotekach i teatrzykach amatorskich. Swoje pierwsze próby pisania wysłała do Gabrieli Zapolskiej i zyskała jej aprobatę. W czasie I wojny światowej brała udział w pracy niepodległościowej i należała do Polskiej Organizacji Wojskowej. Jej pierwszym utworem była nowela Dwa fragmenty, za którą w 1915 otrzymała wyróżnienie czasopisma Echo Pragi. Powstał wtedy szkic noweli Dzieciństwo.

Literacki rozwój

W 1920 wyszła za mąż za Stanisława Gojawiczyńskiego, rok później urodziła córkę Wandę. Do 1926 mieszkała w Bielsku Podlaskim i pracowała w miejscowym starostwie. W latach 1925-1929 współpracowała z „Kurjerem Warszawskim”. W 1931 zamieszkała w Szarleju (obecnie dzielnica Piekar Śląskich, w których umieściła akcję powieści Ziemia Elżbiety). W tym czasie jej nowelę Dzieciństwo przeczytała Zofia Nałkowska i wystarała się dla niej o stypendium Funduszu Kultury Narodowej. W 1932 zaczęła publikować następne utwory i współpracować z „Gazetą Polską” (1932–1934). Prozę i felietony publikowała też w czasopismach „Bluszcz” (1931–1933), „Kurier Poranny” (1931–1932, 1937–1939). W 1936 pisarka została członkiem władz oddziału Związku Zawodowego Literatów Polskich. W 1937 teatr wystawił jej sztukę Współczesne.

Okres wojenny

Czas II wojny światowej spędziła pod Warszawą. W 1943 została aresztowana i więziona na Pawiaku w kobiecym oddziale Serbia. Opisała to we wspomnieniach pod tytułem Krata (1945). Po wyjściu z więzienia ciężko chora, leczyła się w szpitalu św. Józefa i ukrywała się w domu Iwaszkiewiczów. Po wojnie zamieszkała w Warszawie.

Po wojnie

Pola Gojawiczyńska zmarła w Warszawie i została pochowana w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Powązkowskim.

Była jedną z najpopularniejszych pisarek okresu międzywojennego. Jej utwory zawierały wątki psychologiczne i społeczno-obyczajowe związane z awansem środowiska proletariackiego i drobnomieszczańskiego Warszawy i Górnego Śląska. Jej utwory Dziewczęta z Nowolipek i Rajska jabłoń posłużyły za podstawę do scenariusza filmów fabularnych. Ostatnia ekranizacja z 1985 roku ukazała się w reżyserii Barbary Sass.

Twórczość

• 1933 Powszedni dzień
• 1934 Ziemia Elżbiety
• 1935 Dziewczęta z Nowolipek
• 1936 Rozmowy z milczeniem
• 1937 Rajska jabłoń
• 1938 Dwoje ludzi
• 1938 Słupy ogniste
• 1945 Krata
• 1946 Stolica
• 1947 Dom na skarpie
• 1956 Miłość Gertrudy
• 1956 Opowiadania
• 1964 Stolica
• 1971 Z serca do serca
• 1974 Szybko zapomniane
• 2001 Święta rzeka

Odznaczenia i wyróżnienia

• Order Sztandaru Pracy klasy I (1949)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1955)
• Złoty Krzyż Zasługi
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)
• Medal za Warszawę 1939-1945 (1946)
• Złota Odznaka Odbudowy Warszawy
• Nagroda miasta Warszawy (za całokształt twórczości)